കര്‍ക്കടകത്തിലെ പുണ്യകര്‍മ്മമായ രാമായണ പാരായണത്തിന്‌ കൃത്യമായ ചിട്ടകളുണ്ട്‌.
രാമായണത്തിലെ ഓരോ ഭാഗം പാരായണം ചെയ്യുമ്പോഴും അതിനനുസൃതമായ ഫലങ്ങള്‍ കൈവരുമെന്നാണ്‌ വിശ്വാസം. 24000 ഗായത്രി മന്ത്രങ്ങള്‍ രാമായണത്തില്‍ ഉള്‍ക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു എന്നാണ്‌ പ്രമാണം.
നമ്മുടെ പവിത്രമായ രണ്ട്‌ ഇതിഹാസങ്ങളില്‍ അതീവ ശ്രേഷ്ഠമായ ഒന്നാണ് ആദികാവ്യമായ രാമായണം. "ഓം നമോ നാരായണ" എന്ന അഷ്‌ടാക്ഷരീ മന്ത്രത്തിലെ ബീജാക്ഷരമായ 'രാ'യും 'നമ:ശിവ' എന്ന പഞ്ചാക്ഷരീ മന്ത്രത്തിലെ ബീജാക്ഷരമായ 'മ'യും ചേര്‍ന്ന ശൈവ-വൈഷ്‌ണവ ചൈതന്യ സ്വരൂപമായ രാമന്റെ ദിവ്യചരിതവും, ഒപ്പം അക്ഷരങ്ങളാല്‍ ഭൂലോകം, ഭുവര്‍ലോകം, സ്വര്‍ഗ്‌ഗലോകം എന്നീ ത്രിലോകങ്ങളെയും സംബന്‌ധിക്കുന്ന ദേവമാതാവായ ഗായത്രിയുടെ സ്ഥൂലരൂപവും സമന്വയിക്കുന്ന ഭാരതീയ പൈതൃകത്തിലെ അക്ഷയമായ പുണ്യമാണ്‌ ഈ മഹത്‌ഗ്രന്ഥം.
അതിരാവിലെയും വൈകിട്ടും രാമായണം പാരായണം ചെയ്യാം. രാവിലെ 6 മണി മുതല്‍ വൈകിട്ട്‌ 6 മണിവരെയാണ്‌ പാരായണത്തിന്‌ ഉത്തമം. ബ്രാഹ്‌മമുഹൂര്‍ത്തത്തില്‍ ഉണര്‍ന്ന്‌ കുളികഴിഞ്ഞ്‌ വൃത്തിയുള്ള വസ്‌ത്രങ്ങള്‍ ധരിച്ച്‌ മന:ശുദ്‌ധിയോടെ വേണം ഗ്രന്ഥം കൈയിലെടുക്കാന്‍. ആദ്യം ശ്രീരാമസ്‌തുതികള്‍ ചൊല്ലണം. പിന്നീടേ പാരായണം തുടങ്ങാവൂ.
ശ്രീരാമന്റെ ജനനം മുതല്‍ പട്ടാഭിഷേകം വരെയുള്ള പൂര്‍വ്വരാമായണമോ അതല്ലെങ്കില്‍ അശ്വമേധം വരെയുള്ള ഉത്തരരാമായണമോ വായിക്കാം. 24,000 ശ്ലോകങ്ങള്‍ വായിച്ചുതീര്‍ക്കണമെന്നാണ്‌ സങ്കല്പം. ഇതില്‍ ഏതു വായിക്കണമെന്ന്‌ ആദ്യം നിശ്ചയിക്കണം. പിന്നീട് കര്‍ക്കടകം 1 മുതല്‍ 31 വരെ ഓരോ ഭാഗം പാരായണം ചെയ്യാം.
ഉച്ചവരെ കിഴക്കോട്ടും അതിനുശേഷം വടക്കോട്ടും തിരിഞ്ഞിരുന്നുവേണം പാരായണം ചെയ്യാന്‍. (പടിഞ്ഞാറോട്ട്‌ അഭിമുഖമായിരുന്ന്‌ പാരായണം ചെയ്യണമെന്നും ഒരു അഭിപ്രായമുണ്ട്.) വീട്ടിലെ എല്ലാവരും പാരായണസ്ഥലത്ത്‌ ഒരുമിച്ചിരുന്ന്‌ അതില്‍ ഒരാള്‍ വായിക്കുകയും മറ്റുള്ളവര്‍ ശ്രദ്‌ധിക്കുകയും വേണം. വലതുവശത്ത്‌ ഏഴു വരി എണ്ണിയേ ഓരോ ദിവസത്തേയും പാരായണം അവസാനിപ്പിക്കാവൂ.
ഓരോരുത്തരുടെയും കഴിവിന്‌ അനുസരിച്ചുള്ള പൂജകളും നടത്തിയാല്‍ നന്ന്‌. പുണര്‍തം നക്ഷത്ര ദിവസവും പട്ടാഭിഷേകം പാരായണം ചെയ്യുമ്പോഴും മുപ്പത്തിയൊന്നാം തീയതി തീയതി പാരായണം അവസാനിപ്പിക്കുമ്പോഴും പൂജകള്‍ ചെയ്‌താല്‍ കൂടുതല്‍ ഫലം ലഭിക്കും.
Monday, July 18, 2011
രാമായണത്തിലെ ചരിത്രവും ഭൂമിശാസ്ത്രവും
രാമായണവും മഹാഭാരതവും ഭാരതത്തിന്റെ ഇതിഹാസങ്ങളാണെന്നു പറയുമ്പോള്‍ അവയുടെ ചരിത്രത്വത്തില്‍ ഊന്നുകയായിരുന്നല്ലോ നമ്മുടെ പൂര്‍വികന്മാര്‍. 'ഇതിഹാസ' ശബ്ദത്തിന് പാരമ്പര്യനിഷ്ഠമായ ചരിത്രമെന്നാണ് അര്‍ഥം. അതേസമയം 'ഐതിഹ്യ' ശബ്ദത്തിന്, പഴങ്കഥ എന്ന അര്‍ഥവും പ്രചരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ നിലയ്ക്ക് രാമായണം എന്ന കാവ്യത്തിന്റെ ചരിത്രപരമായ സത്യത്വത്തെ നാം എങ്ങനെയാണ് അംഗീകരിക്കേണ്ടത്? പഴങ്കഥയും ചരിത്രവും ഒന്നാണോ?
ശ്രീരാമന്‍ അഥവാ ദശരഥപുത്രനായ രഘുരാമന്‍ എന്നൊരു രാജാവ് എന്നെങ്കിലും അയോധ്യാരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്നോ? അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശത്രുവായി ശ്രീലങ്ക ഭരിച്ചിരുന്ന രാവണന് എന്ന പരാക്രമശാലിയായ ഒരു രാജാവുണ്ടായിരുന്നോ? വിന്ധ്യാടവീതടത്തില്‍ കിഷ്‌കിന്ധ എന്ന വനഖണ്ഡം ഭരിച്ചിരുന്ന സുഗ്രീവാദി രാജാക്കന്മാരായിരുന്നോ രാമന്റെ സഹായികള്‍? രാമന്റെ സാമ്രാജ്യം എത്രത്തോളം വ്യാപിച്ചിരുന്നു? ഇത്തരം ചില ചോദ്യങ്ങള്‍ക്കാണ് ഉത്തരം പറയേണ്ടിവരിക.തുടര്‍ന്ന്, വീണ്ടും വേറെ ചില ചോദ്യങ്ങള്‍, ഈ ചരിത്രമെഴുതിയ വാല്മീകി എന്നു പേരായ ഒരു ഋഷിതന്നെ യഥാര്‍ഥത്തിലുണ്ടായിരുന്നോ? ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കില്‍ അദ്ദേഹം രാമന്റെ സമകാലികനായിരുന്നോ? സമകാലികനായിരുന്നില്ലെങ്കില്‍ അദ്ദേഹം കേട്ടുകേഴ്‌വിയനുസരിച്ച് ചില പഴങ്കഥകള്‍ക്കു പൊടിപ്പും തൊങ്ങലും വെച്ച് കാവ്യം ചമയ്ക്കുകയായിരുന്നില്ലേ? വാല്മീകിയുടെ രാമായണംതന്നെയാണോ മൂലരാമായണം? ആ മൂലരാമായണം ഇന്നു കാണുന്ന വലുപ്പത്തിലും രൂപത്തിലുംതന്നെയാണോ ആദ്യമുണ്ടായത്? ഇന്നു നമുക്കു ലഭിച്ചത് മൂലരാമായണമല്ലെങ്കില്‍ മറ്റു പൗരാണികന്മാര്‍ ആ കഥയ്ക്ക് എത്രത്തോളം രൂപഭേദം വരുത്തി?
ഭക്തന്മാര്‍ക്ക് ഈ ചോദ്യങ്ങളൊക്കെ അപ്രസക്തമായി തോന്നും. പാഠഭേദങ്ങളും പ്രക്ഷേപങ്ങളും പ്രകൃതാപകൃതങ്ങളുമൊന്നും ചിന്തിക്കാതെ പാരായണം ചെയ്യാനാണ് ഭക്തര്‍ ഇഷ്ടപ്പെടുക. അതങ്ങനെ നടക്കട്ടെ.ഏതായാലും, കഴിഞ്ഞ ഒന്നൊന്നര നൂറ്റാണ്ടുകളായിട്ട് വാല്മീകി രാമായണത്തെ പുരസ്‌കരിച്ച് അനേകം വിശ്രുതപണ്ഡിതന്മാര്‍ തങ്ങളുടെ നിശിതമായ ഗവേഷണബുദ്ധി പ്രയോഗിക്കുകയും നൂതനങ്ങളായ പല ദര്‍ശനങ്ങളും നമുക്കു നല്കുകയും ചെയ്തുകഴിഞ്ഞു. രാമായണകാലത്തെ ഭൂപടങ്ങള്‍പോലും നിര്‍മിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. വെബര്‍, വിന്റേര്‍നിറ്റ്‌സ്, മോണിയര്‍ വില്യംസ്, മക്‌ഡോണല്‍, കീഥ്, യാക്കോബി, ഹോപ്കിന്‍സ്, ബുല്‍ക്കേ തുടങ്ങിയ പാശ്ചാത്യ പണ്ഡിതന്മാരും ശ്രീനിവാസശാസ്ത്രി, എസ്.കെ. ഡേ, രാമസ്വാമി ശാസ്ത്രി, മാസ്തി വെങ്കടേശയ്യങ്കാര്‍, രാജാജി, സങ്കാലിയ, പുസാല്‍ക്കര്‍, ഡി.സി. സര്‍ക്കാര്‍ തുടങ്ങിയ പൗരസ്ത്യപണ്ഡിതന്മാരും രാമായണകാവ്യത്തെപ്പറ്റി വിവിധ വീക്ഷണകോണങ്ങളില്‍ നിന്നെഴുതിയിട്ടുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ ഒരു ഗ്രന്ഥശാല നിറയ്ക്കാന്‍പോരും. ഭാരതത്തിന്റെ സംസ്‌കാരത്തെപ്പറ്റിയോ വാല്മീകിയുടെ കവിത്വത്തെപ്പറ്റിയോ മതിപ്പു കുറഞ്ഞവരല്ല ഇവരാരും തന്നെ. എന്നിട്ടും അവര്‍ ആ ഇതിഹാസത്തെ നിശിതമായി നുള്ളിക്കീറി പരിശോധിക്കുകയാണ്. ഇവരുടെ നിഗമനങ്ങളെ സാകല്യമായി നോക്കിയാല്‍ ഇന്ന് ലഭ്യമായ രാമായണം മുഴുവന്‍ ഒരാളുടെ കൃതിയല്ലെന്നും, ക്രിസ്തുവിനു മുമ്പ് സുമാര്‍ 500 മുതല്‍ ക്രിസ്തുവിനു പിമ്പ് 300 വരെ ഉള്ള എണ്ണൂറു കൊല്ലത്തിനിടയില്‍ പല അടുക്കുകളായി ഉണ്ടായ ഒരു കൃതിയാണെന്നും, അതിലെ സംഭവങ്ങളുടെ മിശ്രണത്തില്‍ വളരെയേറെ അതിശയോക്തി കലര്‍ന്നിട്ടുണ്ടെന്നും മറ്റുമാണ് വന്നുകൂടുന്നത്. വാല്മീകിയുടെ കൃതിക്കുള്ള ആര്‍ഷമഹത്വത്തിന് ഊനം തട്ടിക്കാന്‍വേണ്ടി നാസ്തികപ്രായന്മാരായ ചില പണ്ഡിതന്മാര്‍ പറഞ്ഞുകൂട്ടുന്നതാണ് ഈ വകയൊക്കെ എന്നു വാദിക്കുന്നവരുണ്ടാകാം. എങ്കില്‍ ആ 'നാസ്തിക'ന്മാരുടെ കൂട്ടത്തില്‍ ആധുനികയുഗത്തിലെ മഹര്‍ഷിയെന്നു പറയാവുന്ന അരവിന്ദഘോഷും ഉണ്ടെന്നു പറഞ്ഞാല്‍ മതിയായ സമാധാനമാകുമെന്നു തോന്നുന്നു.
കുറെ രൂപപരിണാമമുണ്ടായി എന്നതുകൊണ്ട് ഒരു കൃതിയുടെ മഹത്വം കുറഞ്ഞുപോകണമെന്നില്ല. ഒരു നിലയ്ക്കു നോക്കുമ്പോള്‍ ഇതിഹാസസ്വഭാവംതന്നെ അതാണ്. പല കൈവഴികളായി ഒഴുകിവരുന്ന കൊച്ചുകൊച്ചു കുല്യകള്‍ ഒന്നിച്ചുചേര്‍ന്ന് ഒരു മഹാനദിയാകുന്നതുപോലെയാണ്. ഇതിഹാസങ്ങള്‍ വിവിധ കാലഘട്ടങ്ങളിലെ ദേശകഥകളുടെ സുകൃതനിക്ഷേപങ്ങളായി ജനപദങ്ങളിലൂടെ ഒഴുകുന്നത്. ഭാരതത്തിലെ ഹൈന്ദവജനതയുടെ സാമൂഹികചേതനയിലൂടെ ബഹുശതാബ്ദങ്ങളായി പ്രവഹിക്കുന്ന ഒരു ബൃഹത്കഥയില്‍ പ്രക്ഷേപങ്ങളുണ്ടായില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതപ്പെടേണ്ടതുള്ളൂ.
വാല്മീകിയെ പിന്തുടര്‍ന്ന് തുളസീദാസ, കൃത്തിവാസ, കമ്പ, കണ്ണശ്ശാദികളിലോ ആനന്ദാത്ഭുത രാമായണങ്ങളിലോ ഒന്നും ഉള്‍ച്ചേരാത്ത ഒട്ടേറെ കഥകള്‍ ഇനിയുമുണ്ട് ഓരോ നാട്ടിലും. കാനനമകംപൂകിയവരുടെ ഇടയിലും പുരത്തില്‍ മരുവും ജനത്തിനിടയിലും ആ കഥകള്‍ നിത്യമായി ജീവിക്കുന്നു. തങ്ങളുടെ വിശിഷ്ടമായ പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ഒരംശമായിട്ടാണ് ആ കഥകളെ അവര്‍ കൊണ്ടാടുന്നത്. 'മിഥ് മേക്കിങ് ടെന്‍ഡെന്‍സി' എന്ന് യുങ് പറയുന്ന പുരാവൃത്ത നിര്‍മാണകൗതുകം മനുഷ്യമനസ്സിന്റെ സര്‍ഗലീലയില്‍ സുപ്രധാനമായ ഒരെണ്ണമാണ്.
ഇത്തരം പുരാവൃത്ത നിര്‍മാണത്തിന്റെ മാതൃകയായ രണ്ടു കഥകള്‍ മാത്രം ഇവിടെ വിവരിക്കാം. അവയിലൊന്ന് പ്രാകൃതജനതയുടെയും മറ്റൊന്ന് പരിഷ്‌കൃത ജനതയുടെയും ആണ്. (1) ഒറീസ്സയിലെ കോരാപുട്ട് ജില്ലയില്‍ ബോണ്ടകള്‍ എന്നൊരു ആസ്‌ട്രോ ഏഷ്യന്‍ വര്‍ഗമുണ്ട്. ഈ വര്‍ഗം ഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രാചീനതയുള്ള ആദിമജാതികളില്‍ ഒന്നാണ്. ബോണ്ടക്കുന്നിന്‍ നിരകളില്‍ രണ്ടായിരം അടി മുതല്‍ നാലായിരം അടി വരെ പൊക്കമുള്ള നിബിഡവനങ്ങളില്‍ അവര്‍ തങ്ങളുടെ പ്രാകൃതമായ ജീവിതസമ്പ്രദായങ്ങളെ പുല്‍കിക്കൊണ്ട് ഇന്നും ജീവിക്കുന്നു. അവരുടെ സ്ത്രീകള്‍ തല മൊട്ടയടിക്കണമെന്നു നിര്‍ബന്ധമാണ്. നഗ്നകളും ആണ്. കാരണം എന്തെന്നല്ലേ? സീതയുടെ ശാപം! വനവാസകാലത്ത് സീതാരാമന്മാര്‍ ബോണ്ട വനങ്ങളില്‍ താമസിച്ചിരുന്നു. ഒരു ദിവസം സീത ഒരു കാട്ടുപുഴയിലിറങ്ങി ഉല്ലാസമായി കുളിക്കുകയായിരുന്നു. പരിസരമെല്ലാം വിജനമാണെന്ന ഉത്തമ വിശ്വാസത്തോടെ പൂര്‍ണ നഗ്നയായിട്ടാണ് കുളിച്ചത്. ഇടതൂര്‍ന്ന കേശഭാരം മാത്രമേ ദേവിയുടെ മേനിയെ ആവരണം ചെയ്തിരുന്നുള്ളൂ. അപ്പോള്‍ പുറകിലൊരു കൂട്ടച്ചിരി കേട്ടു. സീതാദേവി തിരിഞ്ഞുനോക്കിയപ്പോള്‍ വെള്ളം കോരാന്‍ വന്ന വേടത്തരുണികള്‍ ദേവിയെ നോക്കി ചിരിക്കുന്നതാണ് കണ്ടത്. സീത കോപിച്ചു ശപിച്ചു. തല മൊട്ടയടിച്ച് ദിഗംബരകളായി ജീവിച്ചില്ലെങ്കില്‍ കുലത്തിനറുതിവരുമെന്ന്. അങ്ങനെ അവര്‍ ഇന്നും നഗ്നകളും മുണ്ഡിതശിരസ്‌കകളുമായി ജീവിക്കുന്നു.1(2) കൊട്ടാരക്കരയ്ക്കടുത്ത് ചടയമംഗലം എന്നൊരു സ്ഥലമുണ്ട്. നാട്ടുകാരുടെ നിരുക്തമനുസരിച്ച് 'ചടയമംഗലം' 'ജടായുമംഗലം' എന്നതിന്റെ തദ്ഭവമാണ്. രാവണന് സീതാദേവിയെ മോഷ്ടിച്ചുകൊണ്ട് ലങ്കയിലേക്കു പോകുംവഴി, ജടായു അവിടെവെച്ചാണ് രാക്ഷസനോടേറ്റുമുട്ടിയത്. ജടായുവിന്റെ ആക്രമണസംരംഭത്തില്‍ തകര്‍ന്നുപോയ പുഷ്പകവിമാനം ചടയമംഗലത്തെ വന്‍ പാറയുടെമേല്‍ പതിച്ചു. വിമാനത്തിന്റെ ഊക്കോടെയുള്ള പ്രപാതത്തില്‍ പാറ രണ്ടായി പിളര്‍ന്നു. ആ പിളര്‍പ്പ് ഇപ്പോഴും കാണാം.
ഇത്തരം നൂറുനൂറു കഥകള്‍ ഇന്ത്യയുടെ ഓരോ ഗ്രാമത്തില്‍നിന്നും നമുക്കു കേള്‍ക്കാം. രാമന്റെയും സീതയുടെയും കാല്പാടുകള്‍ കാട്ടിത്തരും. സീതാരാമന്മാരുടെ യശശ്ചന്ദ്രികയുടെ തണലിലെന്നപോലെ രാവണപരാക്രമത്തിന്റെ പേരിലും അഭിമാനപുളകം ചാര്‍ത്തുന്നവരുണ്ട്. മധ്യപ്രദേശിലെ രായപുരം (റായ്പൂര്‍) ജില്ലയിലെ ഗോണ്ട് ജാതിക്കാര്‍ തങ്ങള്‍ രാവണന്റെ വര്‍ഗക്കാരാണെന്ന് സാഭിമാനം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. രാവണന്റെ പേരില്‍ ഞെളിയുന്നവര്‍ ചില വിദൂരപൂര്‍വേഷ്യന്‍ ദ്വീപുകളിലുണ്ടെന്ന് അവിടെ ഇന്ത്യയുടെ സ്ഥാനപതിയായിരുന്ന കണ്ണംപള്ളി പറയുന്നു.
ഇവിടെ പറഞ്ഞ കഥകളില്‍ ആദ്യത്തേത് ഉള്‍പ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് ഒരു ഒറിയാരാമായണം ഉണ്ടായിക്കൂടെന്നില്ല. രണ്ടാമത്തെ കഥ ഉള്‍ക്കൊള്ളിക്കുന്ന ഒരു ജനകീയ രാമായണം മലയാളത്തിലും ഉണ്ടാകാവുന്നതേയുള്ളൂ.ഇതില്‍ നിന്നു നിഗമനം ചെയ്യേണ്ടതിത്രമാത്രം: വാല്മീകി രാമായണത്തിന്റെ ബൃഹച്ഛരീരത്തില്‍ ഇത്തരം പല കഥകളും കടന്നുകൂടിയിരിക്കാന്‍ വഴിയുണ്ട്. അവിടെയാണ് പ്രക്ഷേപപ്രക്ഷോഭത്തിന്റെ തുടക്കം. എല്ലാ പാരമ്പര്യകഥകള്‍ക്കും ഇതു സ്വാഭാവികമാണു താനും. രാമകഥയുടെ വികാസപരിണാമങ്ങളെപ്പറ്റി അത്ഭുതകരമായ സമഗ്രതയോടും യഥാര്‍ഥ ഭക്തിയോടുംകൂടി പഠിച്ച് ഭാരതീയസാഹിത്യത്തിന് അവിസ്മരണീയമായ ഒരു രാമായണപഠനം2 സംഭാവന ചെയ്ത ഫാദര്‍ കാമില്‍ ബുല്‍ക്കേ എന്ന ബല്‍ജിയന്‍ പാതിരി ഇങ്ങനെ പറയുന്നു: ''വാല്മീകിയുടെ ആദിമരാമായണം സൂതന്മാരുടെ സമ്പത്താകാതെ കാവ്യോപജീവികളായ കുശീലവന്മാര്‍ മുഖാന്തരം ആദ്യം ജനപ്രീതി നേടാന്‍ തുടങ്ങുകയും പിന്നീട് ദര്‍ബാറില്‍ പ്രവേശിക്കാന്‍ കഴിയുകയും ചെയ്തുവെന്നത് ശ്രദ്ധിക്കത്തക്കതാണ്. ബാലകാണ്ഡത്തിലെ നാലാം സര്‍ഗത്തില്‍നിന്ന് ഇങ്ങനെയാണ് തോന്നുന്നത്....
ആദിരാമായണത്തെ സംബന്ധിച്ച മറ്റൊരു പ്രശ്‌നം അതില്‍ രാമന്റെ കഥയുടെ എത്ര ഭാഗം വര്‍ണിച്ചിരുന്നു എന്നതാണ്. ആദിരാമാണയത്തില്‍ ഉത്തരകാണ്ഡമോ ബാലകാണ്ഡമോ അവതാരവാദമോ ഇല്ലെന്നുള്ളതു കഴിഞ്ഞ അധ്യായത്തില്‍നിന്ന് സ്പഷ്ടമാണ്.... അതില്‍ അയോധ്യാകാണ്ഡം മുതല്‍ യുദ്ധകാണ്ഡം വരെയുള്ള കഥാവസ്തു ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇവയിലും ധാരാളം പ്രക്ഷേപങ്ങളും പരസ്പരവിരുദ്ധങ്ങളായ കാര്യങ്ങളും കാണപ്പെടുന്നു. പ്രക്ഷേപങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തുന്ന പ്രവൃത്തി പ്രാരംഭം മുതല്‍തന്നെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. ഈ പ്രവൃത്തി നൂറ്റാണ്ടുകളോളം തുടര്‍ന്നുകൊണ്ടുമിരുന്നു. ആദിരാമായണത്തിന്റെ വിസ്തൃതിയെപ്പറ്റി 'അഭിധര്‍മമഹാവിഭാഷ'യില്‍ (3-ാം നൂറ്റാണ്ട്) പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത് (അതില്‍) 12000 ശ്ലോകങ്ങളുണ്ടെന്നാണ്. അതുകൊണ്ട് ഇന്നു പ്രചാരത്തിലിരിക്കുന്ന രാമായണത്തിന്റെ പകുതി മാത്രം വിസ്തൃതിയുള്ള ഒരു കാലം ആദിരാമായണത്തിനുണ്ടായിരുന്നു.... രാമായണത്തിന്റെ ആധുനിക പ്രക്ഷേപങ്ങളില്‍ ബ്രാഹ്മണരുടെ പ്രഭാവം സ്പഷ്ടമായും ഉണ്ടായിരുന്നു. (ഋശ്യശൃംഗന്റെയും വിശ്വാമിത്രന്റെയും കഥ, ഉത്തരകാണ്ഡത്തിലെ അശ്വമേധം ഇവ ഉദാഹരണം).
ആദിരാമായണത്തിന്റെ വികാസം മനസ്സിലാക്കുന്നതിന് അതിന്റെ പ്രചാരത്തിന്റെ സമ്പ്രദായം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. വാല്മീകി തന്റെ ശിഷ്യന്മാരെ രാമായണം പഠിപ്പിച്ചിട്ട് അത് രാജാക്കന്മാരെയും ഋഷിമാരെയും സാധാരണ ജനങ്ങളെയും കേള്‍പ്പിക്കുന്നതിന് ആജ്ഞാപിച്ചു എന്ന് ബാലകാണ്ഡത്തിലും ഉത്തരകാണ്ഡത്തിലും എഴുതിയിരിക്കുന്നു.
തൗ രാജപുത്രൗ കാര്‍ത്‌സ്‌ന്യേന
ധര്‍മ്യമാഖ്യാനമുത്തമം
വചോ വിധേയം തത്‌സര്‍വം
കൃത്വാ കാവ്യമനിന്ദിതൗ
ഋഷീണാം ച ദ്വിജാതീനാം
സാധൂനാം ച സമാഗമേ
യഥോപദേശം തത്വജ്ഞൗ
ജഗതുസ്ത്രൗ സമാഹിതൗ
(ബാല കഢ. 12, 13)
(ഋഷികളുടെയും ബ്രാഹ്മണരുടെയും സജ്ജനങ്ങളുടെയും സമാജത്തില്‍വെച്ച് ഉപദേശപ്രകാരം മനസ്സിരുത്തി ഗാനംചെയ്തു.)
ഋഷിവാടേഷു പുണ്യേഷു ബ്രാഹ്മണാവസ്ഥേഷു ച
രഥ്യാസു രാജമാര്‍ഗേഷു പാര്‍ഥിവാനാം ഗൃഹേഷു ച.
(ഉത്തര 93)
ഇതില്‍നിന്ന് രാമായണം വാമൊഴി രൂപത്തില്‍ പ്രചാരത്തിലിരുന്നുവെന്നു മനസ്സിലാകുന്നു. കുശീലവന്മാര്‍ ദേശം മുഴുവന്‍ അതു പാടിക്കേള്‍പ്പിക്കുകയും തങ്ങളുടെ ഉപജീവനം കഴിച്ചുകൂട്ടുകയും ചെയ്തിരുന്നു. അവര്‍ കാവ്യോപജീവികളായിരുന്നു. (അങ്ങനെ കാവ്യം കേള്‍ക്കുന്നവര്‍ക്കു പുണ്യം നല്കി).
ആയുഷ്യം പുഷ്ടിജനകം സര്‍വശ്രുതിമനോഹരം
(ബാല. 22)
എന്നും,
ശ്രുത്വാ രാമായണമിദം ദീര്‍ഘമായുശ്ച വിന്ദതി.
(യുദ്ധ. 128)
എന്നും, ഫലശ്രുതികള്‍ ആദ്യവും അവസാനവും ഉണ്ട്. കുശീലവന്മാര്‍ രാമായണം പാടിപ്പാടി നടക്കവേ ജനങ്ങളുടെ താത്പര്യവും ശ്രദ്ധിച്ചിരിക്കും. കാവ്യകുശലന്മാരായിരുന്ന ഗായകന്മാര്‍ ജനങ്ങള്‍ക്കു താല്പര്യമേറുന്ന ഭാഗങ്ങള്‍ പുഷ്ടമാക്കുകയും ആദിരാമായണത്തിന്റെ വിസ്തൃതി വര്‍ധിപ്പിക്കുകയും ചെയത്ുതുടങ്ങി.
ഇങ്ങനെ ചരിത്രം പറഞ്ഞുവെന്നുവെച്ച്, ആദിരാമായണത്തിന്റെ പ്രക്ഷേപങ്ങള്‍ (അതായത് ബാലകാണ്ഡവും ഉത്തരകാണ്ഡവും അവതാരവാദവും) മൂലരാമായണത്തിലെ ആധികാരികഭാഗങ്ങളെക്കാള്‍ പ്രാധാന്യം കുറഞ്ഞവയല്ലെന്ന് ഓര്‍മിപ്പിക്കുന്നത് അനുചിതമാകയില്ലല്ലോ. ക്രിസ്തുവര്‍ഷം രണ്ടാംശതകം മുതല്‍ രാമായണം അതിന്റെ പ്രചാരത്തിലിരിക്കുന്ന രൂപം ധരിച്ചുകഴിഞ്ഞുവെന്നും അന്നുമുതല്‍ കവികളും സാധാരണ ജനങ്ങളും ആധികാരിക ഭാഗവും പ്രക്ഷിപ്തഭാഗവും തമ്മില്‍ യാതൊരു വ്യത്യാസവും കണക്കാക്കിയിട്ടില്ലെന്നും സ്മരിക്കുക.3ശ്രീരാമന്‍ എന്നൊരു രാജാവ് അയോധ്യ ഭരിച്ചിരുന്നു എന്നോ ഭരിച്ചിരുന്നില്ല എന്നോ തെളിയിക്കാന്‍ ആര്‍ക്കും എളുതല്ല. ശാസനങ്ങളോ കല്ലെഴുത്തുകളോ എടുത്തുകാണിക്കാനില്ല. ശ്രീരാമനുണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നതിനും തെളിവില്ല. പക്ഷേ, രാമന്റെ അനശ്വരകഥ ഭാരതീയ ജീവിതത്തിലുണ്ട്; കൃഷ്ണന്റെ കഥയെക്കാളേറെ അതിനു പ്രചാരവുമുണ്ട്. 'അതു ചരിത്രമല്ല, നമ്മുടെ വര്‍ഗമനസ്സിന്റെ സ്വച്ഛന്ദവും അപരാധീനവും ആയ ജീവിതം തന്നെയാണ്' എന്നൊരു വിശ്രുതപണ്ഡിതന്‍ പറഞ്ഞത് ഓര്‍മിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം തുടരുന്നു: 'നിരവധി 'അമാനുഷപാത്രങ്ങളും അത്ഭുതസംഭവങ്ങളും ഒക്കെ അവിടെ നമ്മെ നേരിടുന്നുണ്ടെങ്കിലും ചരിത്രകാരന്മാരുടെ പ്രയത്‌നസങ്കടങ്ങളില്‍ നിന്ന് ഈടിക്കൂടിയ വല്മീകക്കുന്നുകള്‍ക്കുള്ളതിലേറെ സത്യത്വമുണ്ട് ആ കഥയ്ക്ക്്. അത് ഒരു വരകവിയുടെ ഭാവനാകുബേരത്വത്തില്‍നിന്ന് ഊറിയൊഴുകിയ കെട്ടുകഥ ആണെന്നിരിക്കട്ടെ. എന്നാലും അതൊരു അരുള്‍മൊഴിയാണ്; ദിവ്യാദേശരൂപേണ ഉപലബ്ധമായത്.''4ഋഷി നിര്‍മിച്ച കഥയിലെ ആന്തരസത്യത്തിന്റെ കാര്യമാണ് ഇവിടെ സൂചിപ്പിക്കപ്പെട്ടത്. ആ ആന്തരസത്യമിരിക്കട്ടെ; പൃഥക്‌സംഭവങ്ങളില്‍ത്തന്നെയില്ലേ ചില സത്യങ്ങള്‍ എന്നാണെന്റെ സംശയം. ഉണ്ടാവാമെന്നു തോന്നുന്നു. നിസ്സന്താനനായ ദശരഥന്‍ എന്ന രാജാവ് സന്താനാര്‍ഥം യുവതിയായ ഒരു രാജകുമാരിയെ അന്വേഷിച്ച് അതിവിദൂരമായ കേകയം വരെ പോയി എന്നും അവിടുത്തെരാജാവ് തന്റെ മകളെ തരണമെങ്കില്‍ മകളുടെ പുത്രനെ രാജാവായി വാഴിക്കണമെന്നൊരു വ്യവസ്ഥ വെച്ചെന്നും അതു സമ്മതിച്ചെന്നും അങ്ങനെ കൈകേയിയെ വേട്ടു എന്നും ഉള്ളത് ചരിത്രമാകാം. ദശരഥന്‍ കൈകേയയിയുമായി അയോധ്യയിലേക്കു മടങ്ങുമ്പോള്‍ ഉദ്ധതനായ മറ്റൊരു രാജാവ് ദശരഥനോടേറ്റുമുട്ടി എന്നും യുദ്ധത്തില്‍ ക്ഷീണിച്ചുതുടങ്ങിയ വൃദ്ധരാജാവിനെ കൈകേയി തന്നെ തേര്‍തെളിച്ചോ ആയുധമെടുത്തോ സഹായിച്ചു എന്നും സന്തുഷ്ടനായ ദശരഥന്‍ വരം നല്കി എന്നും വരാം. ഈ ഒരൊറ്റ സംഭവം കവിഭാവനയില്‍ ദേവാസുരയുദ്ധം വരെയായി വികസിക്കാം. ഇങ്ങനെ മറ്റു സംഭവങ്ങളും വികസിച്ചിരിക്കണം.
ഏതായാലും വൈദികഋഷിമാര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്നതിലേറെ വിശദമായ ഒരു ഭാരതദര്‍ശനം വാല്്മീകിക്കുണ്ടായിരുന്നു എന്നു തീര്‍ച്ച. അതായത് ഭാരതത്തിന്റെ ചരിത്രവും ഭൂമിശാസ്ത്രവും ജനജീവിതവും എല്ലാം ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ദര്‍ശനം. കുബേരന്റെ രാജ്യമായ ത്രിവിഷ്ടപം (തിബറ്റ്) മുതല്‍ രാവണന്റെ ലങ്ക വരെ വടക്കു-തെക്കും കൈകേയിയുടെ രാജ്യമായ കേകയം5 (അഫ്ഗാനിസ്റ്റാന്റെ പടിഞ്ഞാറേ അതിര്‍ത്തി) മുതല്‍ കാമരൂപം (ആസാം) വരെ മേക്കു-കിഴക്കും വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന ഒരു ഭാരതം വാല്മീകിയുടെ മനക്കണ്ണില്‍ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഋഷിക്ക് എല്ലാ ദേശങ്ങളും നേരിട്ടു പരിചയമുണ്ടായിരുന്നു എന്നല്ല അര്‍ഥം. അധൃഷ്യമായ വിന്ധ്യപര്‍വതം കടന്നു തെക്കോട്ടു വന്നിട്ടുള്ള ഔത്തരാഹന്മാര്‍ അന്നു വളരെ ചുരുങ്ങും. തല്‍ഫലമായി തെക്കന്‍ ദിക്കുകളെപ്പറ്റി പറയുമ്പോള്‍ കുറേ അവ്യക്തതകളുണ്ട്. ആ അവ്യക്തതകളുടെ മറപിടിച്ചുകൊണ്ടാണ് ശ്രീലങ്ക ഗോണ്ട്‌വാനാ ആണെന്നും ജബല്‍പൂരാണെന്നും മറ്റും ചിലര്‍ക്കു വാദിക്കാന്‍ കഴിയുന്നത്.
വാനരന്മാരും ഋക്ഷന്മാരും അനാര്യവര്‍ഗത്തില്‍പ്പെട്ടവരാണെന്നു മാത്രമേയുള്ളൂ വാല്മീകിയുടെ സങ്കല്പം. അനാര്യന്മാരാണെങ്കിലും അവര്‍ പ്രാകൃതരല്ല. ബുദ്ധിയും വിവേകവും ഉള്ളവരാണ്. അവരുടെ രാജ്യഭരണത്തിനും ഒട്ടൊരു വിജാതീയതയുണ്ട്. രാക്ഷസന്മാരാകട്ടെ, അര്‍ഥവേദത്തിലും മറ്റും നേരത്തെ സൂചിതരായിട്ടുള്ള നരഭോജികളായ ദുര്‍ദേവതകളുടെ പുതിയ പതിപ്പാണ്. യാഗാദി സത്കര്‍മം ചെയ്യുന്നവര്‍ക്ക് ദുര്‍ദേവതകളെ ഒഴിച്ചുനിര്‍ത്തുക അത്യാവശ്യമാണല്ലോ. വൈദികകാലത്തെ ദുര്‍ദേവതാമാരണം ഇതിഹാസത്തില്‍ രാക്ഷസവധമായി മാറി. രാവണന് ക്രൂരനും ഹിംസാപ്രിയനും ആയതുകൊണ്ട് രാക്ഷസന്‍ എന്ന് കവി ഉദ്ഭാവനം ചെയ്തു. രാവണനെ നരഖാദിയായി കവി ചിത്രീകരിച്ചിട്ടില്ലെന്നതു ശ്രദ്ധിക്കുക. എന്നാല്‍ രാവണബന്ധുക്കളായ ഖരദൂഷണത്രിശിരസ്സുകള്‍ കൂടുതല്‍ പ്രാകൃതന്മാരാണ്. ഇരുകൂട്ടരും രാക്ഷസന്മാരാണെങ്കിലും ഇരുവരുടെയും സംസ്‌കാരത്തിന് വലിയ അന്തരമുണ്ട്. വാനരനായ ഹനുമാനെപ്പോലെ രാവണനും ആവശ്യാനുസരണം സംസ്‌കൃതം സംസാരിച്ചു എന്ന് കവി പറയുന്നു.6സുഗ്രീവാദി വാനരന്മാര്‍ ഗുഹയ്ക്കകത്തു താമസിച്ചതായി പറയുന്ന കവി 'ദദര്‍ശ മഹതീം ഗുഹാം' എന്നു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.
ഹര്‍മ്യപ്രാസാദസംബന്ധാം
നാനാപണ്യോപശോഭിതാം
(കിഷ്‌കിന്ധ 33)
എന്നും പറയും. ഇത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ കവി സ്വഭാവോക്തിയില്‍നിന്ന് അതിശയോക്തിയിലേക്കും അതിശയോക്തിയില്‍നിന്ന് സ്വഭാവോക്തിയിലേക്കും അന്തരാന്തരാ സഞ്ചരിക്കുന്നത് കൗതുകകരമായ കാഴ്ചയാണ്.
ഹനുമാന്റെ വാനരസ്വഭാവം അത്യന്തം ചമല്‍ക്കാരത്തോടെ വര്‍ണിക്കുന്ന കവി (ആസ്‌ഫോടയാമാസ, ചുചുംബപുച്ഛം നനന്ദ ചിക്രീഡ ജഗൗ ജഗാമ) ഉത്തരക്ഷണത്തില്‍ത്തന്നെ പരിപക്വമതിയും തത്ത്വചിന്താവിചക്ഷണനുമായ ഹനുമാനെയും അവതരിപ്പിക്കും.
മനോ ഹി ഹേതുസ്സര്‍വേഷാമിന്ദ്രിയാണാം പ്രവര്‍ത്തനേ
ശുഭാശുഭാസ്വവസ്ഥാസു തച്ച മേ സുവ്യവസ്ഥിതം.
(ഇന്ദ്രിയ വ്യാപാരങ്ങള്‍ക്കു മൂലം മനസ്സാകുന്നു. അതിനെ സന്മാര്‍ഗത്തില്‍ നിന്നും ഇടറാതെ സുസ്ഥിരമാക്കി നിര്‍ത്തിയിരിക്കുന്നവര്‍ക്ക് കേവലം സ്ഥൂലമായ ചേഷ്ടകൊണ്ട് ദോഷം സംഭവിക്കുന്നില്ല ഇത്യാദി).
രാവണന് പത്തു തലയും ഇരുപതു കൈകളും ഉണ്ടായിരുന്നു എന്ന് അതിശയോക്തിയില്‍ വര്‍ണിക്കുന്ന കവി ഒരു തലയുംരണ്ടു കൈയുമുള്ള പ്രഭാവശാലിയായ തേജസ്വിയായും വര്‍ണിക്കുന്നതു കാണാം.
താഭ്യാം സപരിപൂര്‍ണാഭ്യാം ഭജാഭ്യാം രാക്ഷസേശ്വരഃ
ശുശുഭേളചലസങ്കാശഃ ശൃംഗാഭ്യാമിവ മന്ദരഃ
(സുന്ദരം, സര്‍ഗം 22)
എന്തിനാണിങ്ങനെയൊക്കെ ചെയ്യുന്നതെന്ന് യുക്തിചിന്തകന്മാര്‍ ചോദിച്ചേക്കാം. അതാണ് ഇതിഹാസസ്വഭാവം എന്നുത്തരം. വാല്മീകി റിപ്പോര്‍ട്ടെഴുത്തുകാരനല്ല; കവിയും ഐതിഹാസികനുമാണ് (മഹര്‍ഷേര്‍ ഭാവിതാത്മനഃ) വാല്മീകിയുടെ ഈ ഭാവനാപ്ലുതങ്ങള്‍ കവിസഹജമാണ്. അവിടെ പ്രകരണൗചിത്യം ഉണ്ട, അക്ഷരാര്‍ഥത്തില്‍ വ്യാഖ്യാനിക്കേണ്ട ചരിത്രമല്ല രാമായണം.
രാമായണത്തിന്റെ ഭൂമിശാസ്ത്രം
ഏതായാലും ഒരു കാര്യം സ്പഷ്ടമാണ്. ഭാരതവര്‍ഷത്തെ ആസേതുഹിമാചലം നോക്കിക്കാണാന്‍ ഇതിഹാസകവി ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉത്തരദേശത്തെ അയോധ്യയാണ് ദശരഥന്റെ രാജ്യം. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാര്യമാര്‍ പല ദേശങ്ങളില്‍നിന്നു വന്നവരാണ്. രാമന്റെ ഭാര്യ മിഥിലാധിപന്റെ പുത്രിയാണ് (അവിടത്തെ ഭാഷയ്ക്ക് മൈഥിലി എന്നാണല്ലോ ഇപ്പോഴും പേര്). രാമന്‍ വനവാസത്തിനു പോയത് തെക്കോട്ട്, പിന്നെ ഗോദാവരീതീരത്തുകൂടി പടിഞ്ഞാറോട്ടു മഹാരാഷ്ട്രത്തിലേക്കു സഞ്ചരിച്ചു. വാനരന്മാരുമായി സഖ്യംചെയ്തത് കിഷ്‌കിന്ധ എന്ന മധ്യപ്രദേശത്തുവെച്ചാണ്. അവിടെനിന്ന് രാമേശ്വരംവഴി ദക്ഷിണദിക്കിലെ മുനമ്പും കടന്ന് ലങ്കയിലെത്തി രാവണനോടു യുദ്ധംചെയ്ത് സീതയെയുംകൊണ്ട് മടങ്ങിപ്പോന്നു.
ഇങ്ങനെ ഭാരതവര്‍ഷത്തിന്റെ ചതുര്‍ദിശകളെയും ചാതുര്യത്തോടെ യോജിപ്പിക്കുന്ന കഥയാണ് ഋഷി രചിച്ചത്. അനേക ദേശങ്ങളുടെ പേര് എണ്ണിയെണ്ണിപ്പറയുന്നുണ്ട്. ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ പേരുകള്‍ കാണുക കിഷ്‌കിന്ധാകാണ്ഡത്തിലാണ്. സുഗ്രീവന്‍ വാനരസൈന്യത്തോട് നാലു ദിക്കിലും പോയി തിരയാന്‍ പറയുന്നു. ഓരോ ദിക്കിലെയും മുഖ്യ സ്ഥലങ്ങള്‍ ഇപ്രകാരമാണ്:
കിഴക്ക്: വിദേഹം, മാളവം, കാശി, കോസലം, മഗധം, പുണ്ഡ്രം, വംഗം
പടിഞ്ഞാറ്: സൗരാഷ്ട്രം, ശൂരം, ആഭീരം.
വടക്ക്: പുളിന്ദം, ശൗരസേനം, പ്രസ്ഥലം, കുരു, മദ്രകം, കാംബോജം, യവനം, ശകം, ആരട്ടകം, ബാഹ്ലീകം, ഋഷീകം, ചീനം, പരമചീനം.
തെക്ക്: ഉത്കലം, വിദര്‍ഭം, കലിംഗം, കൗശികം, ആന്ധ്രം, ചോളം, പാണ്ഡ്യം, കേരളം.
ചില പാഠങ്ങളില്‍ ഈ സ്ഥലങ്ങള്‍ തിരിഞ്ഞു മറിയുന്നുണ്ട്. ചിലതില്‍ ഋഷീകം (റഷ്യ?) വടക്കാണ്; ചിലതില്‍ തെക്ക്. പടിഞ്ഞാറിന്റെ കഥ പറയുമ്പോഴാണ് മുരചീപത്തനം ചൈവ രമ്യം ചൈവ ജടീപുരം' എന്ന പ്രസ്താവം. മുരചീപത്തനം കൊടുങ്ങല്ലൂരാണെങ്കില്‍ തെക്ക് എന്നല്ലേ പറയേണ്ടത്? അഥവാ പടിഞ്ഞാറെ സമുദ്രതീരത്തുള്ള പട്ടണം എന്ന അര്‍ഥത്തില്‍ പറഞ്ഞതാവാം.7
ആകപ്പാടെ നോക്കുമ്പോള്‍ അത്ര സൂക്ഷ്മമായ രീതിയിലാണ് സ്ഥലനിര്‍ദേശം എന്നു പറയാന്‍ വയ്യാ. വിന്ധ്യപര്‍വതം ദക്ഷിണസമുദ്രത്തിനു സമീപമാണെന്നും പറയുന്നു.
ഏഷ വിന്ധ്യോ ഗിരീ ശ്രീമാന്നാനാദ്രുമാതായുതഃ
ഏഷ പ്രസ്രവണഃ ശൈലഃ സാഗരോയം മഹോദധിഃ
സൂര്യമാര്‍ഗത്തിലേക്കു പറക്കുമ്പോള്‍ ചിറകു കരിഞ്ഞുപോയ ജടായു ജനസ്ഥാനത്തും സമ്പാതി വിന്ധ്യനിലുമാണ് പതിച്ചതെന്നു സൂചനയുണ്ട്.
നിര്‍ദഗ്ദ്ധപക്ഷഃപതിതോ
വിന്ധ്യേസ്മിന്‍ വാനരോത്തമ
എന്നും
അഹം നിപതിതോ വിന്ധ്യേ
ദഗ്ദ്ധപത്രോ ജഡീകൃതഃ
(കി. 61.16)
എന്നും, രണ്ടു ദിക്കില്‍ ഈ പരാമര്‍ശം കാണാം. ഒരേപേരില്‍ ഒന്നിലധികം സ്ഥലങ്ങള്‍ ഉണ്ടായിക്കൂടെന്നില്ല. ഇന്ത്യയില്‍ അനേകം രാമഗിരികളും ചിത്രകൂടങ്ങളും ഉണ്ട്. പമ്പാസരസ്സും ശബരിഗിരിയും കേരളത്തിലുണ്ടെങ്കിലും രാമായണത്തിലെ പമ്പയും ശബര്യാശ്രമവും വേറെയാണ്.
വൃക്ഷലതാദികള്‍
രാമായണത്തിലെ വൃക്ഷലതാദികളുടെ സൂചന മുഴുവന്‍ ശാസ്ത്രീയമല്ലെങ്കിലും അന്നു സര്‍വസാധാരണമായിരുന്നവയെപ്പറ്റിത്തന്നെയാണ് കവി വര്‍ണിക്കുന്നത്. പറയുമ്പോള്‍ എല്ലാ പേരുകളും ഒന്നിച്ചുകൂട്ടിപ്പറയുന്നത് ഇതിഹാസകവിയുടെ സമ്പ്രദായമാണ്. അതുകൊണ്ട് അവയെല്ലാം ഏകത്ര ഉണ്ടായിക്കൊള്ളണമെന്നില്ല. സീതാവിരഹകാതരനായ ശ്രീരാമന്‍, സീതയെ കണ്ടുവോ എന്ന് കദംബം, ബില്വം, മരുത്, നീര്‍മരുത്, അശോകം, താലം, ജംബു, കര്‍ണികാരം (കൊന്ന) എന്നീ വൃക്ഷങ്ങളോട് വെവ്വേറെ ചോദിക്കുന്നു. പിന്നെ ഒട്ടേറെയെണ്ണത്തോട് ഒന്നിച്ചു ചോദിക്കുന്നു.
ചൂത, നീപ, മഹാസാലാന്‍
പനസാന്‍ കുരവാംസ്തഥാ
ദാഡിമാനപീതാന്‍ ഗത്വാ
ദൃഷ്ട്വാ രാമോ മഹായശാഃ
മല്ലികാമാധവീശ്ചൈവ
ചംപകാന്‍ കേതകിസ്തഥാ
പൃച്ഛന്‍ രാമോ വനേ ഭ്രാന്ത
ഉന്മത്ത ഇവ ലക്ഷ്യതേ.
(ആരണ്യം 60.21, 22)
രാമന്‍ പമ്പാതീരത്തുകൂടി നടക്കുമ്പോള്‍ ലക്ഷ്മണനു കാനനഭംഗി കാട്ടിക്കൊടുക്കുന്നു. നാല്പതോളം വൃക്ഷങ്ങളുടെയും ലതകളുടെയും പേര് വെവ്വേറെ തന്നെ പറയുന്നുണ്ട് (കി. 1.75-82). തെക്കന്‍ ദിക്കായതുകൊണ്ടാവാം, ഇക്കൂട്ടത്തില്‍ ചന്ദനവും കേരവും മരിചവുമുണ്ട് (മരിചം = കുരുമുളക്).
രാമാണയത്തില്‍ വളരെയേറെ പരാമര്‍ശിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു വൃക്ഷമാണ് സാലം (ടവീൃലമ ഞീയൗേെമ) ഇപ്പോള്‍ ഈ വൃക്ഷങ്ങള്‍ ധാരാളമായി കാണപ്പെടുന്നത് അമരകണ്ടകം, ഛോട്ടാ നാഗ്പൂര്‍, അസം എന്നിവിടങ്ങളിലാണെന്ന് ഡോ. സങ്കാലിയ പറയുന്നു. ഈ വൃക്ഷങ്ങള്‍കൊണ്ട് പരസ്പരം തല്ലുന്നത് അന്നു പതിവായിരുന്നു പോല്‍. മുളയാണ് വില്ലിന് അധികമായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്. എങ്കിലും ഇരുമ്പുചാപങ്ങള്‍ അപൂര്‍വമല്ല. രാമായണം പൂര്‍വ അയോയുഗത്തിലെ കൃതിയാണെന്നും സങ്കാലിയായ്ക്ക് അഭിപ്രായമുണ്ട്. ജനകന്‍ ശിവചാപം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നത് എട്ടു ചക്രങ്ങളുള്ള ഒരു ഇരുമ്പുപെട്ടിയിലാണത്രേ (ബാല. 6.7.5).
ഇങ്ങനെ നോക്കുമ്പോള്‍ കുറെയേറെ ചരിത്രവസ്തുതകളും ഭൂമിശാസ്ത്രവസ്തുതകളും രാമായണത്തിലുണ്ടെന്നു കാണാം. പക്ഷേ, ഈ വസ്തുതകളെക്കാള്‍ പ്രധാനം ഇതിഹാസത്തിലെ സംസ്‌കാരമാണ്. അതിനാണ് സത്യത്വം. ഒരായിരം കൊല്ലത്തെ ജനജീവിതത്തിന്റെ ചിത്രമുണ്ട് രാമായണത്തില്‍. അതിലെ പ്രക്ഷിപ്തഭാഗങ്ങള്‍ പോലും നമ്മുടെ പുരാവൃത്തത്തിന്റെ (ട്രഡിഷനല്‍ ഹിസ്റ്ററി) അംശമാണ്. അതുതന്നെയാണ് എല്ലാ ഇതിഹാസങ്ങളുടെയും ലക്ഷ്യവും മര്‍മവും.
ഹോമറുടെ ഇലിയദ്, പെന്‍ഗ്വിന്‍ ക്ലാസിക്കിനു വേണ്ടി പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയ പണ്ഡിതനായ ഇ.വി. റിയു (ഞശലൗ) ഹോമറുടെ ഇതിഹാസം ചരിത്രമാണോ എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം പറയാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നുണ്ട്.
''അതെ എന്നും അല്ല എന്നും ഉത്തരം പറയേണ്ടിവരും. ട്രോജന്‍ യുദ്ധത്തിന്റെ കഥ പറയുമ്പോള്‍ ഇതിഹാസ കവി ചരിത്രത്തെ അതിന്റെ ഏറ്റവും നേര്‍ത്ത രൂപത്തില്‍പ്പോലും പറയുകയില്ല. ട്രോയ് (ഈലിയം) എന്നൊരു സ്ഥലം യഥാര്‍ഥത്തിലുണ്ടായിരുന്നുവെന്നും, അത് പലവട്ടം നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് എന്നും നമുക്കറിയാം. പക്ഷേ, ഹോമര്‍ വര്‍ണിക്കുന്ന ആ ദശവര്‍ഷയുദ്ധം ട്രോയിലോ മറ്റെവിടെയെങ്കിലുമോ ഉണ്ടായിട്ടില്ല. അത് ഹോമറുടെ കാലത്തിനും വളരെ മുമ്പുതന്നെ നിലവിലിരുന്ന ഒരു കെട്ടുകഥയാണ്. ആ കെട്ടുകഥയില്‍ തന്റെ സമകാലികരെ വിശ്വസിപ്പിക്കുമാറ് കുറെ പൂര്‍വികരാജാക്കന്മാരുടെ നാമങ്ങള്‍ തിരുകി കഥയുണ്ടാക്കുകയാണ് ഹോമര്‍ ചെയ്തത്,'' ഇതുതന്നെയാണ് വാല്മീകിയും ചെയ്തത്. താന്‍ കാവ്യം എഴുതാന്‍ തുടങ്ങുന്ന കാലത്തിന് എത്രയോ മുമ്പ്, തലമുറതലമുറയായി പകര്‍ന്ന് ജനഹൃദയങ്ങളില്‍ പതിഞ്ഞുകിടന്ന രഘുവംശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥയ്ക്ക് ഉചിത കാവ്യസംസ്‌കാരം നല്കി, കഥാപാത്രങ്ങളെ സന്നിവേശിപ്പിച്ച് ഒരു വലിയ ഇതിഹാസം രചിച്ചുവെന്നേയുള്ളു, വാല്മീകി.
പുരാവസ്തുഗവേഷകന്മാരുടെ നൂറുകണക്കിനുള്ള ഖനനശിഷ്ടങ്ങളെക്കാള്‍ വിശിഷ്ടമാണ് വാല്മീകിയുടെ ഭാവനാവിലാസം. ജനസാമാന്യത്തെയെന്നപോലെ പണ്ഡിതജനത്തെയും രസിപ്പിക്കുന്നത് ആ ഋഷിഭാവനയാണ്.
ശ്രീരാമന്‍ അഥവാ ദശരഥപുത്രനായ രഘുരാമന്‍ എന്നൊരു രാജാവ് എന്നെങ്കിലും അയോധ്യാരാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്നോ? അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശത്രുവായി ശ്രീലങ്ക ഭരിച്ചിരുന്ന രാവണന് എന്ന പരാക്രമശാലിയായ ഒരു രാജാവുണ്ടായിരുന്നോ? വിന്ധ്യാടവീതടത്തില്‍ കിഷ്‌കിന്ധ എന്ന വനഖണ്ഡം ഭരിച്ചിരുന്ന സുഗ്രീവാദി രാജാക്കന്മാരായിരുന്നോ രാമന്റെ സഹായികള്‍? രാമന്റെ സാമ്രാജ്യം എത്രത്തോളം വ്യാപിച്ചിരുന്നു? ഇത്തരം ചില ചോദ്യങ്ങള്‍ക്കാണ് ഉത്തരം പറയേണ്ടിവരിക.തുടര്‍ന്ന്, വീണ്ടും വേറെ ചില ചോദ്യങ്ങള്‍, ഈ ചരിത്രമെഴുതിയ വാല്മീകി എന്നു പേരായ ഒരു ഋഷിതന്നെ യഥാര്‍ഥത്തിലുണ്ടായിരുന്നോ? ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കില്‍ അദ്ദേഹം രാമന്റെ സമകാലികനായിരുന്നോ? സമകാലികനായിരുന്നില്ലെങ്കില്‍ അദ്ദേഹം കേട്ടുകേഴ്‌വിയനുസരിച്ച് ചില പഴങ്കഥകള്‍ക്കു പൊടിപ്പും തൊങ്ങലും വെച്ച് കാവ്യം ചമയ്ക്കുകയായിരുന്നില്ലേ? വാല്മീകിയുടെ രാമായണംതന്നെയാണോ മൂലരാമായണം? ആ മൂലരാമായണം ഇന്നു കാണുന്ന വലുപ്പത്തിലും രൂപത്തിലുംതന്നെയാണോ ആദ്യമുണ്ടായത്? ഇന്നു നമുക്കു ലഭിച്ചത് മൂലരാമായണമല്ലെങ്കില്‍ മറ്റു പൗരാണികന്മാര്‍ ആ കഥയ്ക്ക് എത്രത്തോളം രൂപഭേദം വരുത്തി?
ഭക്തന്മാര്‍ക്ക് ഈ ചോദ്യങ്ങളൊക്കെ അപ്രസക്തമായി തോന്നും. പാഠഭേദങ്ങളും പ്രക്ഷേപങ്ങളും പ്രകൃതാപകൃതങ്ങളുമൊന്നും ചിന്തിക്കാതെ പാരായണം ചെയ്യാനാണ് ഭക്തര്‍ ഇഷ്ടപ്പെടുക. അതങ്ങനെ നടക്കട്ടെ.ഏതായാലും, കഴിഞ്ഞ ഒന്നൊന്നര നൂറ്റാണ്ടുകളായിട്ട് വാല്മീകി രാമായണത്തെ പുരസ്‌കരിച്ച് അനേകം വിശ്രുതപണ്ഡിതന്മാര്‍ തങ്ങളുടെ നിശിതമായ ഗവേഷണബുദ്ധി പ്രയോഗിക്കുകയും നൂതനങ്ങളായ പല ദര്‍ശനങ്ങളും നമുക്കു നല്കുകയും ചെയ്തുകഴിഞ്ഞു. രാമായണകാലത്തെ ഭൂപടങ്ങള്‍പോലും നിര്‍മിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. വെബര്‍, വിന്റേര്‍നിറ്റ്‌സ്, മോണിയര്‍ വില്യംസ്, മക്‌ഡോണല്‍, കീഥ്, യാക്കോബി, ഹോപ്കിന്‍സ്, ബുല്‍ക്കേ തുടങ്ങിയ പാശ്ചാത്യ പണ്ഡിതന്മാരും ശ്രീനിവാസശാസ്ത്രി, എസ്.കെ. ഡേ, രാമസ്വാമി ശാസ്ത്രി, മാസ്തി വെങ്കടേശയ്യങ്കാര്‍, രാജാജി, സങ്കാലിയ, പുസാല്‍ക്കര്‍, ഡി.സി. സര്‍ക്കാര്‍ തുടങ്ങിയ പൗരസ്ത്യപണ്ഡിതന്മാരും രാമായണകാവ്യത്തെപ്പറ്റി വിവിധ വീക്ഷണകോണങ്ങളില്‍ നിന്നെഴുതിയിട്ടുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ ഒരു ഗ്രന്ഥശാല നിറയ്ക്കാന്‍പോരും. ഭാരതത്തിന്റെ സംസ്‌കാരത്തെപ്പറ്റിയോ വാല്മീകിയുടെ കവിത്വത്തെപ്പറ്റിയോ മതിപ്പു കുറഞ്ഞവരല്ല ഇവരാരും തന്നെ. എന്നിട്ടും അവര്‍ ആ ഇതിഹാസത്തെ നിശിതമായി നുള്ളിക്കീറി പരിശോധിക്കുകയാണ്. ഇവരുടെ നിഗമനങ്ങളെ സാകല്യമായി നോക്കിയാല്‍ ഇന്ന് ലഭ്യമായ രാമായണം മുഴുവന്‍ ഒരാളുടെ കൃതിയല്ലെന്നും, ക്രിസ്തുവിനു മുമ്പ് സുമാര്‍ 500 മുതല്‍ ക്രിസ്തുവിനു പിമ്പ് 300 വരെ ഉള്ള എണ്ണൂറു കൊല്ലത്തിനിടയില്‍ പല അടുക്കുകളായി ഉണ്ടായ ഒരു കൃതിയാണെന്നും, അതിലെ സംഭവങ്ങളുടെ മിശ്രണത്തില്‍ വളരെയേറെ അതിശയോക്തി കലര്‍ന്നിട്ടുണ്ടെന്നും മറ്റുമാണ് വന്നുകൂടുന്നത്. വാല്മീകിയുടെ കൃതിക്കുള്ള ആര്‍ഷമഹത്വത്തിന് ഊനം തട്ടിക്കാന്‍വേണ്ടി നാസ്തികപ്രായന്മാരായ ചില പണ്ഡിതന്മാര്‍ പറഞ്ഞുകൂട്ടുന്നതാണ് ഈ വകയൊക്കെ എന്നു വാദിക്കുന്നവരുണ്ടാകാം. എങ്കില്‍ ആ 'നാസ്തിക'ന്മാരുടെ കൂട്ടത്തില്‍ ആധുനികയുഗത്തിലെ മഹര്‍ഷിയെന്നു പറയാവുന്ന അരവിന്ദഘോഷും ഉണ്ടെന്നു പറഞ്ഞാല്‍ മതിയായ സമാധാനമാകുമെന്നു തോന്നുന്നു.
കുറെ രൂപപരിണാമമുണ്ടായി എന്നതുകൊണ്ട് ഒരു കൃതിയുടെ മഹത്വം കുറഞ്ഞുപോകണമെന്നില്ല. ഒരു നിലയ്ക്കു നോക്കുമ്പോള്‍ ഇതിഹാസസ്വഭാവംതന്നെ അതാണ്. പല കൈവഴികളായി ഒഴുകിവരുന്ന കൊച്ചുകൊച്ചു കുല്യകള്‍ ഒന്നിച്ചുചേര്‍ന്ന് ഒരു മഹാനദിയാകുന്നതുപോലെയാണ്. ഇതിഹാസങ്ങള്‍ വിവിധ കാലഘട്ടങ്ങളിലെ ദേശകഥകളുടെ സുകൃതനിക്ഷേപങ്ങളായി ജനപദങ്ങളിലൂടെ ഒഴുകുന്നത്. ഭാരതത്തിലെ ഹൈന്ദവജനതയുടെ സാമൂഹികചേതനയിലൂടെ ബഹുശതാബ്ദങ്ങളായി പ്രവഹിക്കുന്ന ഒരു ബൃഹത്കഥയില്‍ പ്രക്ഷേപങ്ങളുണ്ടായില്ലെങ്കിലേ അത്ഭുതപ്പെടേണ്ടതുള്ളൂ.
വാല്മീകിയെ പിന്തുടര്‍ന്ന് തുളസീദാസ, കൃത്തിവാസ, കമ്പ, കണ്ണശ്ശാദികളിലോ ആനന്ദാത്ഭുത രാമായണങ്ങളിലോ ഒന്നും ഉള്‍ച്ചേരാത്ത ഒട്ടേറെ കഥകള്‍ ഇനിയുമുണ്ട് ഓരോ നാട്ടിലും. കാനനമകംപൂകിയവരുടെ ഇടയിലും പുരത്തില്‍ മരുവും ജനത്തിനിടയിലും ആ കഥകള്‍ നിത്യമായി ജീവിക്കുന്നു. തങ്ങളുടെ വിശിഷ്ടമായ പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ഒരംശമായിട്ടാണ് ആ കഥകളെ അവര്‍ കൊണ്ടാടുന്നത്. 'മിഥ് മേക്കിങ് ടെന്‍ഡെന്‍സി' എന്ന് യുങ് പറയുന്ന പുരാവൃത്ത നിര്‍മാണകൗതുകം മനുഷ്യമനസ്സിന്റെ സര്‍ഗലീലയില്‍ സുപ്രധാനമായ ഒരെണ്ണമാണ്.
ഇത്തരം പുരാവൃത്ത നിര്‍മാണത്തിന്റെ മാതൃകയായ രണ്ടു കഥകള്‍ മാത്രം ഇവിടെ വിവരിക്കാം. അവയിലൊന്ന് പ്രാകൃതജനതയുടെയും മറ്റൊന്ന് പരിഷ്‌കൃത ജനതയുടെയും ആണ്. (1) ഒറീസ്സയിലെ കോരാപുട്ട് ജില്ലയില്‍ ബോണ്ടകള്‍ എന്നൊരു ആസ്‌ട്രോ ഏഷ്യന്‍ വര്‍ഗമുണ്ട്. ഈ വര്‍ഗം ഭാരതത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രാചീനതയുള്ള ആദിമജാതികളില്‍ ഒന്നാണ്. ബോണ്ടക്കുന്നിന്‍ നിരകളില്‍ രണ്ടായിരം അടി മുതല്‍ നാലായിരം അടി വരെ പൊക്കമുള്ള നിബിഡവനങ്ങളില്‍ അവര്‍ തങ്ങളുടെ പ്രാകൃതമായ ജീവിതസമ്പ്രദായങ്ങളെ പുല്‍കിക്കൊണ്ട് ഇന്നും ജീവിക്കുന്നു. അവരുടെ സ്ത്രീകള്‍ തല മൊട്ടയടിക്കണമെന്നു നിര്‍ബന്ധമാണ്. നഗ്നകളും ആണ്. കാരണം എന്തെന്നല്ലേ? സീതയുടെ ശാപം! വനവാസകാലത്ത് സീതാരാമന്മാര്‍ ബോണ്ട വനങ്ങളില്‍ താമസിച്ചിരുന്നു. ഒരു ദിവസം സീത ഒരു കാട്ടുപുഴയിലിറങ്ങി ഉല്ലാസമായി കുളിക്കുകയായിരുന്നു. പരിസരമെല്ലാം വിജനമാണെന്ന ഉത്തമ വിശ്വാസത്തോടെ പൂര്‍ണ നഗ്നയായിട്ടാണ് കുളിച്ചത്. ഇടതൂര്‍ന്ന കേശഭാരം മാത്രമേ ദേവിയുടെ മേനിയെ ആവരണം ചെയ്തിരുന്നുള്ളൂ. അപ്പോള്‍ പുറകിലൊരു കൂട്ടച്ചിരി കേട്ടു. സീതാദേവി തിരിഞ്ഞുനോക്കിയപ്പോള്‍ വെള്ളം കോരാന്‍ വന്ന വേടത്തരുണികള്‍ ദേവിയെ നോക്കി ചിരിക്കുന്നതാണ് കണ്ടത്. സീത കോപിച്ചു ശപിച്ചു. തല മൊട്ടയടിച്ച് ദിഗംബരകളായി ജീവിച്ചില്ലെങ്കില്‍ കുലത്തിനറുതിവരുമെന്ന്. അങ്ങനെ അവര്‍ ഇന്നും നഗ്നകളും മുണ്ഡിതശിരസ്‌കകളുമായി ജീവിക്കുന്നു.1(2) കൊട്ടാരക്കരയ്ക്കടുത്ത് ചടയമംഗലം എന്നൊരു സ്ഥലമുണ്ട്. നാട്ടുകാരുടെ നിരുക്തമനുസരിച്ച് 'ചടയമംഗലം' 'ജടായുമംഗലം' എന്നതിന്റെ തദ്ഭവമാണ്. രാവണന് സീതാദേവിയെ മോഷ്ടിച്ചുകൊണ്ട് ലങ്കയിലേക്കു പോകുംവഴി, ജടായു അവിടെവെച്ചാണ് രാക്ഷസനോടേറ്റുമുട്ടിയത്. ജടായുവിന്റെ ആക്രമണസംരംഭത്തില്‍ തകര്‍ന്നുപോയ പുഷ്പകവിമാനം ചടയമംഗലത്തെ വന്‍ പാറയുടെമേല്‍ പതിച്ചു. വിമാനത്തിന്റെ ഊക്കോടെയുള്ള പ്രപാതത്തില്‍ പാറ രണ്ടായി പിളര്‍ന്നു. ആ പിളര്‍പ്പ് ഇപ്പോഴും കാണാം.
ഇത്തരം നൂറുനൂറു കഥകള്‍ ഇന്ത്യയുടെ ഓരോ ഗ്രാമത്തില്‍നിന്നും നമുക്കു കേള്‍ക്കാം. രാമന്റെയും സീതയുടെയും കാല്പാടുകള്‍ കാട്ടിത്തരും. സീതാരാമന്മാരുടെ യശശ്ചന്ദ്രികയുടെ തണലിലെന്നപോലെ രാവണപരാക്രമത്തിന്റെ പേരിലും അഭിമാനപുളകം ചാര്‍ത്തുന്നവരുണ്ട്. മധ്യപ്രദേശിലെ രായപുരം (റായ്പൂര്‍) ജില്ലയിലെ ഗോണ്ട് ജാതിക്കാര്‍ തങ്ങള്‍ രാവണന്റെ വര്‍ഗക്കാരാണെന്ന് സാഭിമാനം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. രാവണന്റെ പേരില്‍ ഞെളിയുന്നവര്‍ ചില വിദൂരപൂര്‍വേഷ്യന്‍ ദ്വീപുകളിലുണ്ടെന്ന് അവിടെ ഇന്ത്യയുടെ സ്ഥാനപതിയായിരുന്ന കണ്ണംപള്ളി പറയുന്നു.
ഇവിടെ പറഞ്ഞ കഥകളില്‍ ആദ്യത്തേത് ഉള്‍പ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് ഒരു ഒറിയാരാമായണം ഉണ്ടായിക്കൂടെന്നില്ല. രണ്ടാമത്തെ കഥ ഉള്‍ക്കൊള്ളിക്കുന്ന ഒരു ജനകീയ രാമായണം മലയാളത്തിലും ഉണ്ടാകാവുന്നതേയുള്ളൂ.ഇതില്‍ നിന്നു നിഗമനം ചെയ്യേണ്ടതിത്രമാത്രം: വാല്മീകി രാമായണത്തിന്റെ ബൃഹച്ഛരീരത്തില്‍ ഇത്തരം പല കഥകളും കടന്നുകൂടിയിരിക്കാന്‍ വഴിയുണ്ട്. അവിടെയാണ് പ്രക്ഷേപപ്രക്ഷോഭത്തിന്റെ തുടക്കം. എല്ലാ പാരമ്പര്യകഥകള്‍ക്കും ഇതു സ്വാഭാവികമാണു താനും. രാമകഥയുടെ വികാസപരിണാമങ്ങളെപ്പറ്റി അത്ഭുതകരമായ സമഗ്രതയോടും യഥാര്‍ഥ ഭക്തിയോടുംകൂടി പഠിച്ച് ഭാരതീയസാഹിത്യത്തിന് അവിസ്മരണീയമായ ഒരു രാമായണപഠനം2 സംഭാവന ചെയ്ത ഫാദര്‍ കാമില്‍ ബുല്‍ക്കേ എന്ന ബല്‍ജിയന്‍ പാതിരി ഇങ്ങനെ പറയുന്നു: ''വാല്മീകിയുടെ ആദിമരാമായണം സൂതന്മാരുടെ സമ്പത്താകാതെ കാവ്യോപജീവികളായ കുശീലവന്മാര്‍ മുഖാന്തരം ആദ്യം ജനപ്രീതി നേടാന്‍ തുടങ്ങുകയും പിന്നീട് ദര്‍ബാറില്‍ പ്രവേശിക്കാന്‍ കഴിയുകയും ചെയ്തുവെന്നത് ശ്രദ്ധിക്കത്തക്കതാണ്. ബാലകാണ്ഡത്തിലെ നാലാം സര്‍ഗത്തില്‍നിന്ന് ഇങ്ങനെയാണ് തോന്നുന്നത്....
ആദിരാമായണത്തെ സംബന്ധിച്ച മറ്റൊരു പ്രശ്‌നം അതില്‍ രാമന്റെ കഥയുടെ എത്ര ഭാഗം വര്‍ണിച്ചിരുന്നു എന്നതാണ്. ആദിരാമാണയത്തില്‍ ഉത്തരകാണ്ഡമോ ബാലകാണ്ഡമോ അവതാരവാദമോ ഇല്ലെന്നുള്ളതു കഴിഞ്ഞ അധ്യായത്തില്‍നിന്ന് സ്പഷ്ടമാണ്.... അതില്‍ അയോധ്യാകാണ്ഡം മുതല്‍ യുദ്ധകാണ്ഡം വരെയുള്ള കഥാവസ്തു ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇവയിലും ധാരാളം പ്രക്ഷേപങ്ങളും പരസ്പരവിരുദ്ധങ്ങളായ കാര്യങ്ങളും കാണപ്പെടുന്നു. പ്രക്ഷേപങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തുന്ന പ്രവൃത്തി പ്രാരംഭം മുതല്‍തന്നെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. ഈ പ്രവൃത്തി നൂറ്റാണ്ടുകളോളം തുടര്‍ന്നുകൊണ്ടുമിരുന്നു. ആദിരാമായണത്തിന്റെ വിസ്തൃതിയെപ്പറ്റി 'അഭിധര്‍മമഹാവിഭാഷ'യില്‍ (3-ാം നൂറ്റാണ്ട്) പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത് (അതില്‍) 12000 ശ്ലോകങ്ങളുണ്ടെന്നാണ്. അതുകൊണ്ട് ഇന്നു പ്രചാരത്തിലിരിക്കുന്ന രാമായണത്തിന്റെ പകുതി മാത്രം വിസ്തൃതിയുള്ള ഒരു കാലം ആദിരാമായണത്തിനുണ്ടായിരുന്നു.... രാമായണത്തിന്റെ ആധുനിക പ്രക്ഷേപങ്ങളില്‍ ബ്രാഹ്മണരുടെ പ്രഭാവം സ്പഷ്ടമായും ഉണ്ടായിരുന്നു. (ഋശ്യശൃംഗന്റെയും വിശ്വാമിത്രന്റെയും കഥ, ഉത്തരകാണ്ഡത്തിലെ അശ്വമേധം ഇവ ഉദാഹരണം).
ആദിരാമായണത്തിന്റെ വികാസം മനസ്സിലാക്കുന്നതിന് അതിന്റെ പ്രചാരത്തിന്റെ സമ്പ്രദായം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. വാല്മീകി തന്റെ ശിഷ്യന്മാരെ രാമായണം പഠിപ്പിച്ചിട്ട് അത് രാജാക്കന്മാരെയും ഋഷിമാരെയും സാധാരണ ജനങ്ങളെയും കേള്‍പ്പിക്കുന്നതിന് ആജ്ഞാപിച്ചു എന്ന് ബാലകാണ്ഡത്തിലും ഉത്തരകാണ്ഡത്തിലും എഴുതിയിരിക്കുന്നു.
തൗ രാജപുത്രൗ കാര്‍ത്‌സ്‌ന്യേന
ധര്‍മ്യമാഖ്യാനമുത്തമം
വചോ വിധേയം തത്‌സര്‍വം
കൃത്വാ കാവ്യമനിന്ദിതൗ
ഋഷീണാം ച ദ്വിജാതീനാം
സാധൂനാം ച സമാഗമേ
യഥോപദേശം തത്വജ്ഞൗ
ജഗതുസ്ത്രൗ സമാഹിതൗ
(ബാല കഢ. 12, 13)
(ഋഷികളുടെയും ബ്രാഹ്മണരുടെയും സജ്ജനങ്ങളുടെയും സമാജത്തില്‍വെച്ച് ഉപദേശപ്രകാരം മനസ്സിരുത്തി ഗാനംചെയ്തു.)
ഋഷിവാടേഷു പുണ്യേഷു ബ്രാഹ്മണാവസ്ഥേഷു ച
രഥ്യാസു രാജമാര്‍ഗേഷു പാര്‍ഥിവാനാം ഗൃഹേഷു ച.
(ഉത്തര 93)
ഇതില്‍നിന്ന് രാമായണം വാമൊഴി രൂപത്തില്‍ പ്രചാരത്തിലിരുന്നുവെന്നു മനസ്സിലാകുന്നു. കുശീലവന്മാര്‍ ദേശം മുഴുവന്‍ അതു പാടിക്കേള്‍പ്പിക്കുകയും തങ്ങളുടെ ഉപജീവനം കഴിച്ചുകൂട്ടുകയും ചെയ്തിരുന്നു. അവര്‍ കാവ്യോപജീവികളായിരുന്നു. (അങ്ങനെ കാവ്യം കേള്‍ക്കുന്നവര്‍ക്കു പുണ്യം നല്കി).
ആയുഷ്യം പുഷ്ടിജനകം സര്‍വശ്രുതിമനോഹരം
(ബാല. 22)
എന്നും,
ശ്രുത്വാ രാമായണമിദം ദീര്‍ഘമായുശ്ച വിന്ദതി.
(യുദ്ധ. 128)
എന്നും, ഫലശ്രുതികള്‍ ആദ്യവും അവസാനവും ഉണ്ട്. കുശീലവന്മാര്‍ രാമായണം പാടിപ്പാടി നടക്കവേ ജനങ്ങളുടെ താത്പര്യവും ശ്രദ്ധിച്ചിരിക്കും. കാവ്യകുശലന്മാരായിരുന്ന ഗായകന്മാര്‍ ജനങ്ങള്‍ക്കു താല്പര്യമേറുന്ന ഭാഗങ്ങള്‍ പുഷ്ടമാക്കുകയും ആദിരാമായണത്തിന്റെ വിസ്തൃതി വര്‍ധിപ്പിക്കുകയും ചെയത്ുതുടങ്ങി.
ഇങ്ങനെ ചരിത്രം പറഞ്ഞുവെന്നുവെച്ച്, ആദിരാമായണത്തിന്റെ പ്രക്ഷേപങ്ങള്‍ (അതായത് ബാലകാണ്ഡവും ഉത്തരകാണ്ഡവും അവതാരവാദവും) മൂലരാമായണത്തിലെ ആധികാരികഭാഗങ്ങളെക്കാള്‍ പ്രാധാന്യം കുറഞ്ഞവയല്ലെന്ന് ഓര്‍മിപ്പിക്കുന്നത് അനുചിതമാകയില്ലല്ലോ. ക്രിസ്തുവര്‍ഷം രണ്ടാംശതകം മുതല്‍ രാമായണം അതിന്റെ പ്രചാരത്തിലിരിക്കുന്ന രൂപം ധരിച്ചുകഴിഞ്ഞുവെന്നും അന്നുമുതല്‍ കവികളും സാധാരണ ജനങ്ങളും ആധികാരിക ഭാഗവും പ്രക്ഷിപ്തഭാഗവും തമ്മില്‍ യാതൊരു വ്യത്യാസവും കണക്കാക്കിയിട്ടില്ലെന്നും സ്മരിക്കുക.3ശ്രീരാമന്‍ എന്നൊരു രാജാവ് അയോധ്യ ഭരിച്ചിരുന്നു എന്നോ ഭരിച്ചിരുന്നില്ല എന്നോ തെളിയിക്കാന്‍ ആര്‍ക്കും എളുതല്ല. ശാസനങ്ങളോ കല്ലെഴുത്തുകളോ എടുത്തുകാണിക്കാനില്ല. ശ്രീരാമനുണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നതിനും തെളിവില്ല. പക്ഷേ, രാമന്റെ അനശ്വരകഥ ഭാരതീയ ജീവിതത്തിലുണ്ട്; കൃഷ്ണന്റെ കഥയെക്കാളേറെ അതിനു പ്രചാരവുമുണ്ട്. 'അതു ചരിത്രമല്ല, നമ്മുടെ വര്‍ഗമനസ്സിന്റെ സ്വച്ഛന്ദവും അപരാധീനവും ആയ ജീവിതം തന്നെയാണ്' എന്നൊരു വിശ്രുതപണ്ഡിതന്‍ പറഞ്ഞത് ഓര്‍മിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം തുടരുന്നു: 'നിരവധി 'അമാനുഷപാത്രങ്ങളും അത്ഭുതസംഭവങ്ങളും ഒക്കെ അവിടെ നമ്മെ നേരിടുന്നുണ്ടെങ്കിലും ചരിത്രകാരന്മാരുടെ പ്രയത്‌നസങ്കടങ്ങളില്‍ നിന്ന് ഈടിക്കൂടിയ വല്മീകക്കുന്നുകള്‍ക്കുള്ളതിലേറെ സത്യത്വമുണ്ട് ആ കഥയ്ക്ക്്. അത് ഒരു വരകവിയുടെ ഭാവനാകുബേരത്വത്തില്‍നിന്ന് ഊറിയൊഴുകിയ കെട്ടുകഥ ആണെന്നിരിക്കട്ടെ. എന്നാലും അതൊരു അരുള്‍മൊഴിയാണ്; ദിവ്യാദേശരൂപേണ ഉപലബ്ധമായത്.''4ഋഷി നിര്‍മിച്ച കഥയിലെ ആന്തരസത്യത്തിന്റെ കാര്യമാണ് ഇവിടെ സൂചിപ്പിക്കപ്പെട്ടത്. ആ ആന്തരസത്യമിരിക്കട്ടെ; പൃഥക്‌സംഭവങ്ങളില്‍ത്തന്നെയില്ലേ ചില സത്യങ്ങള്‍ എന്നാണെന്റെ സംശയം. ഉണ്ടാവാമെന്നു തോന്നുന്നു. നിസ്സന്താനനായ ദശരഥന്‍ എന്ന രാജാവ് സന്താനാര്‍ഥം യുവതിയായ ഒരു രാജകുമാരിയെ അന്വേഷിച്ച് അതിവിദൂരമായ കേകയം വരെ പോയി എന്നും അവിടുത്തെരാജാവ് തന്റെ മകളെ തരണമെങ്കില്‍ മകളുടെ പുത്രനെ രാജാവായി വാഴിക്കണമെന്നൊരു വ്യവസ്ഥ വെച്ചെന്നും അതു സമ്മതിച്ചെന്നും അങ്ങനെ കൈകേയിയെ വേട്ടു എന്നും ഉള്ളത് ചരിത്രമാകാം. ദശരഥന്‍ കൈകേയയിയുമായി അയോധ്യയിലേക്കു മടങ്ങുമ്പോള്‍ ഉദ്ധതനായ മറ്റൊരു രാജാവ് ദശരഥനോടേറ്റുമുട്ടി എന്നും യുദ്ധത്തില്‍ ക്ഷീണിച്ചുതുടങ്ങിയ വൃദ്ധരാജാവിനെ കൈകേയി തന്നെ തേര്‍തെളിച്ചോ ആയുധമെടുത്തോ സഹായിച്ചു എന്നും സന്തുഷ്ടനായ ദശരഥന്‍ വരം നല്കി എന്നും വരാം. ഈ ഒരൊറ്റ സംഭവം കവിഭാവനയില്‍ ദേവാസുരയുദ്ധം വരെയായി വികസിക്കാം. ഇങ്ങനെ മറ്റു സംഭവങ്ങളും വികസിച്ചിരിക്കണം.
ഏതായാലും വൈദികഋഷിമാര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്നതിലേറെ വിശദമായ ഒരു ഭാരതദര്‍ശനം വാല്്മീകിക്കുണ്ടായിരുന്നു എന്നു തീര്‍ച്ച. അതായത് ഭാരതത്തിന്റെ ചരിത്രവും ഭൂമിശാസ്ത്രവും ജനജീവിതവും എല്ലാം ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ദര്‍ശനം. കുബേരന്റെ രാജ്യമായ ത്രിവിഷ്ടപം (തിബറ്റ്) മുതല്‍ രാവണന്റെ ലങ്ക വരെ വടക്കു-തെക്കും കൈകേയിയുടെ രാജ്യമായ കേകയം5 (അഫ്ഗാനിസ്റ്റാന്റെ പടിഞ്ഞാറേ അതിര്‍ത്തി) മുതല്‍ കാമരൂപം (ആസാം) വരെ മേക്കു-കിഴക്കും വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന ഒരു ഭാരതം വാല്മീകിയുടെ മനക്കണ്ണില്‍ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഋഷിക്ക് എല്ലാ ദേശങ്ങളും നേരിട്ടു പരിചയമുണ്ടായിരുന്നു എന്നല്ല അര്‍ഥം. അധൃഷ്യമായ വിന്ധ്യപര്‍വതം കടന്നു തെക്കോട്ടു വന്നിട്ടുള്ള ഔത്തരാഹന്മാര്‍ അന്നു വളരെ ചുരുങ്ങും. തല്‍ഫലമായി തെക്കന്‍ ദിക്കുകളെപ്പറ്റി പറയുമ്പോള്‍ കുറേ അവ്യക്തതകളുണ്ട്. ആ അവ്യക്തതകളുടെ മറപിടിച്ചുകൊണ്ടാണ് ശ്രീലങ്ക ഗോണ്ട്‌വാനാ ആണെന്നും ജബല്‍പൂരാണെന്നും മറ്റും ചിലര്‍ക്കു വാദിക്കാന്‍ കഴിയുന്നത്.
വാനരന്മാരും ഋക്ഷന്മാരും അനാര്യവര്‍ഗത്തില്‍പ്പെട്ടവരാണെന്നു മാത്രമേയുള്ളൂ വാല്മീകിയുടെ സങ്കല്പം. അനാര്യന്മാരാണെങ്കിലും അവര്‍ പ്രാകൃതരല്ല. ബുദ്ധിയും വിവേകവും ഉള്ളവരാണ്. അവരുടെ രാജ്യഭരണത്തിനും ഒട്ടൊരു വിജാതീയതയുണ്ട്. രാക്ഷസന്മാരാകട്ടെ, അര്‍ഥവേദത്തിലും മറ്റും നേരത്തെ സൂചിതരായിട്ടുള്ള നരഭോജികളായ ദുര്‍ദേവതകളുടെ പുതിയ പതിപ്പാണ്. യാഗാദി സത്കര്‍മം ചെയ്യുന്നവര്‍ക്ക് ദുര്‍ദേവതകളെ ഒഴിച്ചുനിര്‍ത്തുക അത്യാവശ്യമാണല്ലോ. വൈദികകാലത്തെ ദുര്‍ദേവതാമാരണം ഇതിഹാസത്തില്‍ രാക്ഷസവധമായി മാറി. രാവണന് ക്രൂരനും ഹിംസാപ്രിയനും ആയതുകൊണ്ട് രാക്ഷസന്‍ എന്ന് കവി ഉദ്ഭാവനം ചെയ്തു. രാവണനെ നരഖാദിയായി കവി ചിത്രീകരിച്ചിട്ടില്ലെന്നതു ശ്രദ്ധിക്കുക. എന്നാല്‍ രാവണബന്ധുക്കളായ ഖരദൂഷണത്രിശിരസ്സുകള്‍ കൂടുതല്‍ പ്രാകൃതന്മാരാണ്. ഇരുകൂട്ടരും രാക്ഷസന്മാരാണെങ്കിലും ഇരുവരുടെയും സംസ്‌കാരത്തിന് വലിയ അന്തരമുണ്ട്. വാനരനായ ഹനുമാനെപ്പോലെ രാവണനും ആവശ്യാനുസരണം സംസ്‌കൃതം സംസാരിച്ചു എന്ന് കവി പറയുന്നു.6സുഗ്രീവാദി വാനരന്മാര്‍ ഗുഹയ്ക്കകത്തു താമസിച്ചതായി പറയുന്ന കവി 'ദദര്‍ശ മഹതീം ഗുഹാം' എന്നു പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.
ഹര്‍മ്യപ്രാസാദസംബന്ധാം
നാനാപണ്യോപശോഭിതാം
(കിഷ്‌കിന്ധ 33)
എന്നും പറയും. ഇത്തരം സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ കവി സ്വഭാവോക്തിയില്‍നിന്ന് അതിശയോക്തിയിലേക്കും അതിശയോക്തിയില്‍നിന്ന് സ്വഭാവോക്തിയിലേക്കും അന്തരാന്തരാ സഞ്ചരിക്കുന്നത് കൗതുകകരമായ കാഴ്ചയാണ്.
ഹനുമാന്റെ വാനരസ്വഭാവം അത്യന്തം ചമല്‍ക്കാരത്തോടെ വര്‍ണിക്കുന്ന കവി (ആസ്‌ഫോടയാമാസ, ചുചുംബപുച്ഛം നനന്ദ ചിക്രീഡ ജഗൗ ജഗാമ) ഉത്തരക്ഷണത്തില്‍ത്തന്നെ പരിപക്വമതിയും തത്ത്വചിന്താവിചക്ഷണനുമായ ഹനുമാനെയും അവതരിപ്പിക്കും.
മനോ ഹി ഹേതുസ്സര്‍വേഷാമിന്ദ്രിയാണാം പ്രവര്‍ത്തനേ
ശുഭാശുഭാസ്വവസ്ഥാസു തച്ച മേ സുവ്യവസ്ഥിതം.
(ഇന്ദ്രിയ വ്യാപാരങ്ങള്‍ക്കു മൂലം മനസ്സാകുന്നു. അതിനെ സന്മാര്‍ഗത്തില്‍ നിന്നും ഇടറാതെ സുസ്ഥിരമാക്കി നിര്‍ത്തിയിരിക്കുന്നവര്‍ക്ക് കേവലം സ്ഥൂലമായ ചേഷ്ടകൊണ്ട് ദോഷം സംഭവിക്കുന്നില്ല ഇത്യാദി).
രാവണന് പത്തു തലയും ഇരുപതു കൈകളും ഉണ്ടായിരുന്നു എന്ന് അതിശയോക്തിയില്‍ വര്‍ണിക്കുന്ന കവി ഒരു തലയുംരണ്ടു കൈയുമുള്ള പ്രഭാവശാലിയായ തേജസ്വിയായും വര്‍ണിക്കുന്നതു കാണാം.
താഭ്യാം സപരിപൂര്‍ണാഭ്യാം ഭജാഭ്യാം രാക്ഷസേശ്വരഃ
ശുശുഭേളചലസങ്കാശഃ ശൃംഗാഭ്യാമിവ മന്ദരഃ
(സുന്ദരം, സര്‍ഗം 22)
എന്തിനാണിങ്ങനെയൊക്കെ ചെയ്യുന്നതെന്ന് യുക്തിചിന്തകന്മാര്‍ ചോദിച്ചേക്കാം. അതാണ് ഇതിഹാസസ്വഭാവം എന്നുത്തരം. വാല്മീകി റിപ്പോര്‍ട്ടെഴുത്തുകാരനല്ല; കവിയും ഐതിഹാസികനുമാണ് (മഹര്‍ഷേര്‍ ഭാവിതാത്മനഃ) വാല്മീകിയുടെ ഈ ഭാവനാപ്ലുതങ്ങള്‍ കവിസഹജമാണ്. അവിടെ പ്രകരണൗചിത്യം ഉണ്ട, അക്ഷരാര്‍ഥത്തില്‍ വ്യാഖ്യാനിക്കേണ്ട ചരിത്രമല്ല രാമായണം.
രാമായണത്തിന്റെ ഭൂമിശാസ്ത്രം
ഏതായാലും ഒരു കാര്യം സ്പഷ്ടമാണ്. ഭാരതവര്‍ഷത്തെ ആസേതുഹിമാചലം നോക്കിക്കാണാന്‍ ഇതിഹാസകവി ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉത്തരദേശത്തെ അയോധ്യയാണ് ദശരഥന്റെ രാജ്യം. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാര്യമാര്‍ പല ദേശങ്ങളില്‍നിന്നു വന്നവരാണ്. രാമന്റെ ഭാര്യ മിഥിലാധിപന്റെ പുത്രിയാണ് (അവിടത്തെ ഭാഷയ്ക്ക് മൈഥിലി എന്നാണല്ലോ ഇപ്പോഴും പേര്). രാമന്‍ വനവാസത്തിനു പോയത് തെക്കോട്ട്, പിന്നെ ഗോദാവരീതീരത്തുകൂടി പടിഞ്ഞാറോട്ടു മഹാരാഷ്ട്രത്തിലേക്കു സഞ്ചരിച്ചു. വാനരന്മാരുമായി സഖ്യംചെയ്തത് കിഷ്‌കിന്ധ എന്ന മധ്യപ്രദേശത്തുവെച്ചാണ്. അവിടെനിന്ന് രാമേശ്വരംവഴി ദക്ഷിണദിക്കിലെ മുനമ്പും കടന്ന് ലങ്കയിലെത്തി രാവണനോടു യുദ്ധംചെയ്ത് സീതയെയുംകൊണ്ട് മടങ്ങിപ്പോന്നു.
ഇങ്ങനെ ഭാരതവര്‍ഷത്തിന്റെ ചതുര്‍ദിശകളെയും ചാതുര്യത്തോടെ യോജിപ്പിക്കുന്ന കഥയാണ് ഋഷി രചിച്ചത്. അനേക ദേശങ്ങളുടെ പേര് എണ്ണിയെണ്ണിപ്പറയുന്നുണ്ട്. ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ പേരുകള്‍ കാണുക കിഷ്‌കിന്ധാകാണ്ഡത്തിലാണ്. സുഗ്രീവന്‍ വാനരസൈന്യത്തോട് നാലു ദിക്കിലും പോയി തിരയാന്‍ പറയുന്നു. ഓരോ ദിക്കിലെയും മുഖ്യ സ്ഥലങ്ങള്‍ ഇപ്രകാരമാണ്:
കിഴക്ക്: വിദേഹം, മാളവം, കാശി, കോസലം, മഗധം, പുണ്ഡ്രം, വംഗം
പടിഞ്ഞാറ്: സൗരാഷ്ട്രം, ശൂരം, ആഭീരം.
വടക്ക്: പുളിന്ദം, ശൗരസേനം, പ്രസ്ഥലം, കുരു, മദ്രകം, കാംബോജം, യവനം, ശകം, ആരട്ടകം, ബാഹ്ലീകം, ഋഷീകം, ചീനം, പരമചീനം.
തെക്ക്: ഉത്കലം, വിദര്‍ഭം, കലിംഗം, കൗശികം, ആന്ധ്രം, ചോളം, പാണ്ഡ്യം, കേരളം.
ചില പാഠങ്ങളില്‍ ഈ സ്ഥലങ്ങള്‍ തിരിഞ്ഞു മറിയുന്നുണ്ട്. ചിലതില്‍ ഋഷീകം (റഷ്യ?) വടക്കാണ്; ചിലതില്‍ തെക്ക്. പടിഞ്ഞാറിന്റെ കഥ പറയുമ്പോഴാണ് മുരചീപത്തനം ചൈവ രമ്യം ചൈവ ജടീപുരം' എന്ന പ്രസ്താവം. മുരചീപത്തനം കൊടുങ്ങല്ലൂരാണെങ്കില്‍ തെക്ക് എന്നല്ലേ പറയേണ്ടത്? അഥവാ പടിഞ്ഞാറെ സമുദ്രതീരത്തുള്ള പട്ടണം എന്ന അര്‍ഥത്തില്‍ പറഞ്ഞതാവാം.7
ആകപ്പാടെ നോക്കുമ്പോള്‍ അത്ര സൂക്ഷ്മമായ രീതിയിലാണ് സ്ഥലനിര്‍ദേശം എന്നു പറയാന്‍ വയ്യാ. വിന്ധ്യപര്‍വതം ദക്ഷിണസമുദ്രത്തിനു സമീപമാണെന്നും പറയുന്നു.
ഏഷ വിന്ധ്യോ ഗിരീ ശ്രീമാന്നാനാദ്രുമാതായുതഃ
ഏഷ പ്രസ്രവണഃ ശൈലഃ സാഗരോയം മഹോദധിഃ
സൂര്യമാര്‍ഗത്തിലേക്കു പറക്കുമ്പോള്‍ ചിറകു കരിഞ്ഞുപോയ ജടായു ജനസ്ഥാനത്തും സമ്പാതി വിന്ധ്യനിലുമാണ് പതിച്ചതെന്നു സൂചനയുണ്ട്.
നിര്‍ദഗ്ദ്ധപക്ഷഃപതിതോ
വിന്ധ്യേസ്മിന്‍ വാനരോത്തമ
എന്നും
അഹം നിപതിതോ വിന്ധ്യേ
ദഗ്ദ്ധപത്രോ ജഡീകൃതഃ
(കി. 61.16)
എന്നും, രണ്ടു ദിക്കില്‍ ഈ പരാമര്‍ശം കാണാം. ഒരേപേരില്‍ ഒന്നിലധികം സ്ഥലങ്ങള്‍ ഉണ്ടായിക്കൂടെന്നില്ല. ഇന്ത്യയില്‍ അനേകം രാമഗിരികളും ചിത്രകൂടങ്ങളും ഉണ്ട്. പമ്പാസരസ്സും ശബരിഗിരിയും കേരളത്തിലുണ്ടെങ്കിലും രാമായണത്തിലെ പമ്പയും ശബര്യാശ്രമവും വേറെയാണ്.
വൃക്ഷലതാദികള്‍
രാമായണത്തിലെ വൃക്ഷലതാദികളുടെ സൂചന മുഴുവന്‍ ശാസ്ത്രീയമല്ലെങ്കിലും അന്നു സര്‍വസാധാരണമായിരുന്നവയെപ്പറ്റിത്തന്നെയാണ് കവി വര്‍ണിക്കുന്നത്. പറയുമ്പോള്‍ എല്ലാ പേരുകളും ഒന്നിച്ചുകൂട്ടിപ്പറയുന്നത് ഇതിഹാസകവിയുടെ സമ്പ്രദായമാണ്. അതുകൊണ്ട് അവയെല്ലാം ഏകത്ര ഉണ്ടായിക്കൊള്ളണമെന്നില്ല. സീതാവിരഹകാതരനായ ശ്രീരാമന്‍, സീതയെ കണ്ടുവോ എന്ന് കദംബം, ബില്വം, മരുത്, നീര്‍മരുത്, അശോകം, താലം, ജംബു, കര്‍ണികാരം (കൊന്ന) എന്നീ വൃക്ഷങ്ങളോട് വെവ്വേറെ ചോദിക്കുന്നു. പിന്നെ ഒട്ടേറെയെണ്ണത്തോട് ഒന്നിച്ചു ചോദിക്കുന്നു.
ചൂത, നീപ, മഹാസാലാന്‍
പനസാന്‍ കുരവാംസ്തഥാ
ദാഡിമാനപീതാന്‍ ഗത്വാ
ദൃഷ്ട്വാ രാമോ മഹായശാഃ
മല്ലികാമാധവീശ്ചൈവ
ചംപകാന്‍ കേതകിസ്തഥാ
പൃച്ഛന്‍ രാമോ വനേ ഭ്രാന്ത
ഉന്മത്ത ഇവ ലക്ഷ്യതേ.
(ആരണ്യം 60.21, 22)
രാമന്‍ പമ്പാതീരത്തുകൂടി നടക്കുമ്പോള്‍ ലക്ഷ്മണനു കാനനഭംഗി കാട്ടിക്കൊടുക്കുന്നു. നാല്പതോളം വൃക്ഷങ്ങളുടെയും ലതകളുടെയും പേര് വെവ്വേറെ തന്നെ പറയുന്നുണ്ട് (കി. 1.75-82). തെക്കന്‍ ദിക്കായതുകൊണ്ടാവാം, ഇക്കൂട്ടത്തില്‍ ചന്ദനവും കേരവും മരിചവുമുണ്ട് (മരിചം = കുരുമുളക്).
രാമാണയത്തില്‍ വളരെയേറെ പരാമര്‍ശിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു വൃക്ഷമാണ് സാലം (ടവീൃലമ ഞീയൗേെമ) ഇപ്പോള്‍ ഈ വൃക്ഷങ്ങള്‍ ധാരാളമായി കാണപ്പെടുന്നത് അമരകണ്ടകം, ഛോട്ടാ നാഗ്പൂര്‍, അസം എന്നിവിടങ്ങളിലാണെന്ന് ഡോ. സങ്കാലിയ പറയുന്നു. ഈ വൃക്ഷങ്ങള്‍കൊണ്ട് പരസ്പരം തല്ലുന്നത് അന്നു പതിവായിരുന്നു പോല്‍. മുളയാണ് വില്ലിന് അധികമായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്. എങ്കിലും ഇരുമ്പുചാപങ്ങള്‍ അപൂര്‍വമല്ല. രാമായണം പൂര്‍വ അയോയുഗത്തിലെ കൃതിയാണെന്നും സങ്കാലിയായ്ക്ക് അഭിപ്രായമുണ്ട്. ജനകന്‍ ശിവചാപം സൂക്ഷിച്ചിരുന്നത് എട്ടു ചക്രങ്ങളുള്ള ഒരു ഇരുമ്പുപെട്ടിയിലാണത്രേ (ബാല. 6.7.5).
ഇങ്ങനെ നോക്കുമ്പോള്‍ കുറെയേറെ ചരിത്രവസ്തുതകളും ഭൂമിശാസ്ത്രവസ്തുതകളും രാമായണത്തിലുണ്ടെന്നു കാണാം. പക്ഷേ, ഈ വസ്തുതകളെക്കാള്‍ പ്രധാനം ഇതിഹാസത്തിലെ സംസ്‌കാരമാണ്. അതിനാണ് സത്യത്വം. ഒരായിരം കൊല്ലത്തെ ജനജീവിതത്തിന്റെ ചിത്രമുണ്ട് രാമായണത്തില്‍. അതിലെ പ്രക്ഷിപ്തഭാഗങ്ങള്‍ പോലും നമ്മുടെ പുരാവൃത്തത്തിന്റെ (ട്രഡിഷനല്‍ ഹിസ്റ്ററി) അംശമാണ്. അതുതന്നെയാണ് എല്ലാ ഇതിഹാസങ്ങളുടെയും ലക്ഷ്യവും മര്‍മവും.
ഹോമറുടെ ഇലിയദ്, പെന്‍ഗ്വിന്‍ ക്ലാസിക്കിനു വേണ്ടി പരിഭാഷപ്പെടുത്തിയ പണ്ഡിതനായ ഇ.വി. റിയു (ഞശലൗ) ഹോമറുടെ ഇതിഹാസം ചരിത്രമാണോ എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം പറയാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നുണ്ട്.
''അതെ എന്നും അല്ല എന്നും ഉത്തരം പറയേണ്ടിവരും. ട്രോജന്‍ യുദ്ധത്തിന്റെ കഥ പറയുമ്പോള്‍ ഇതിഹാസ കവി ചരിത്രത്തെ അതിന്റെ ഏറ്റവും നേര്‍ത്ത രൂപത്തില്‍പ്പോലും പറയുകയില്ല. ട്രോയ് (ഈലിയം) എന്നൊരു സ്ഥലം യഥാര്‍ഥത്തിലുണ്ടായിരുന്നുവെന്നും, അത് പലവട്ടം നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് എന്നും നമുക്കറിയാം. പക്ഷേ, ഹോമര്‍ വര്‍ണിക്കുന്ന ആ ദശവര്‍ഷയുദ്ധം ട്രോയിലോ മറ്റെവിടെയെങ്കിലുമോ ഉണ്ടായിട്ടില്ല. അത് ഹോമറുടെ കാലത്തിനും വളരെ മുമ്പുതന്നെ നിലവിലിരുന്ന ഒരു കെട്ടുകഥയാണ്. ആ കെട്ടുകഥയില്‍ തന്റെ സമകാലികരെ വിശ്വസിപ്പിക്കുമാറ് കുറെ പൂര്‍വികരാജാക്കന്മാരുടെ നാമങ്ങള്‍ തിരുകി കഥയുണ്ടാക്കുകയാണ് ഹോമര്‍ ചെയ്തത്,'' ഇതുതന്നെയാണ് വാല്മീകിയും ചെയ്തത്. താന്‍ കാവ്യം എഴുതാന്‍ തുടങ്ങുന്ന കാലത്തിന് എത്രയോ മുമ്പ്, തലമുറതലമുറയായി പകര്‍ന്ന് ജനഹൃദയങ്ങളില്‍ പതിഞ്ഞുകിടന്ന രഘുവംശരാജാക്കന്മാരുടെ കഥയ്ക്ക് ഉചിത കാവ്യസംസ്‌കാരം നല്കി, കഥാപാത്രങ്ങളെ സന്നിവേശിപ്പിച്ച് ഒരു വലിയ ഇതിഹാസം രചിച്ചുവെന്നേയുള്ളു, വാല്മീകി.
പുരാവസ്തുഗവേഷകന്മാരുടെ നൂറുകണക്കിനുള്ള ഖനനശിഷ്ടങ്ങളെക്കാള്‍ വിശിഷ്ടമാണ് വാല്മീകിയുടെ ഭാവനാവിലാസം. ജനസാമാന്യത്തെയെന്നപോലെ പണ്ഡിതജനത്തെയും രസിപ്പിക്കുന്നത് ആ ഋഷിഭാവനയാണ്.
Sunday, July 17, 2011
രാമായണത്തെക്കുറിച്ച്
ശ്രീരാമന്റെ ജീവിതത്തെ ആസ്പദമാക്കി വാല്മീകി രചിച്ച ഇതിഹാസ കഥയാണു രാമായണം. രാമായണം ആദികാവ്യവും അതെഴുതിയ വാല്മീകി ആദികവിയുമാണ്. 'രാമന്റെ അയനം' (അയനം = യാത്ര) ആണു രാമായണം. ശ്രീരാമന്റെ ജീവിതയാത്രയാണിത്‍. ഏഴു കാണ്ഡങ്ങളിലായാണ് രാമായണകഥ പ്രതിപാതിച്ചിരിക്കുന്നത്‍. അവ യഥാകൃമം, ബാലകാണ്ഡം, അയോധ്യാകാണ്ഡം, ആരണ്യകാണ്ഡം, കിഷ്‍കിന്ധാകാണ്ഡം, സുന്ദരകാണ്ഡം, യുദ്ധകാണ്ഡം, ഉത്തരകാണ്ഡം എന്നിവയാണ്. ഇരുപത്തിനാലായിരം(24000) ശ്ലോകങ്ങളിലായാണ് വാല്മീകീരാമായണം എഴുതിയിരിക്കുന്നത്. 24 അക്ഷരങ്ങളില്‍ കൂടിപ്രകടമാകുന്ന ഗായത്രീമന്ത്രം 24000 ശ്ലോകങ്ങളായി വിസ്‍തൃതമായതാണ് രാമായണമെന്നു പറയാം. കാരണം ഓരോ 1000 ശ്ലോകത്തിന്റേയും തുടക്കം വേദമൂലമായ ഗായത്രീമത്രത്തിന്റെ ആദ്യാക്ഷരങ്ങളാലാണ്. ഇതുമൂലം രാമായണത്തിന് ഗായത്രീരമയണമെന്ന വിശേഷണവുമുണ്ട്. സാരോപദേശങ്ങളും തത്ത്വദര്‍‍ശനങ്ങളും കൊണ്ട് സമ്പുഷ്‍ടമാണ് ഈ കൃതി. അതുകൊണ്ടുതന്നെയാണിത്‍ നിത്യപാരായണത്തിനായി വീടുകളില്‍ ഉപയോഗിച്ചുവന്നത്.
പഴയ തലമുറയില്‍ രാമായണം പാരായണം ചെയ്യുന്നത്‍ ഒഴിച്ചുകൂടാന്‍ പറ്റാത്ത സംഗതിയായിരുന്നു. വിവാഹാവസരങ്ങളിലും മരണശയ്യയ്‍ക്കു സമീപവും രാമായണം പകുത്തുവായിക്കലൊരു ചടങ്ങാണ്. പ്രത്യേക ചടങ്ങുകളില്‍ താലത്തിനോടൊപ്പം രാമയണവും വെയ്‍ക്കുന്ന പതിവുണ്ടായിരുന്നു. രാമായണത്തിലെ എല്ലാ സ്തുതികളും നിത്യജപത്തിനുള്ള നാമങ്ങളാണ്. ദേശിയോദ്‍ഗ്രഥനത്തിന്റെ കേന്ദ്രബിന്ദുവായിരുന്നു രാമായണം. രാമായണം എഴുതപ്പെടാത്തതോ, തര്‍‍ജ്ജമ ചെയ്യപ്പെടാത്തതോ ആയി ഒരൊറ്റഭാഷയും ഭാരതത്തിലില്ല. ആദ്യം പ്രൌഡഭാഷയായ സംസ്‍കൃതത്തിലൊതുങ്ങിനിന്ന രാമായണം ക്രമേണ എല്ലാ പ്രാദേശികഭാഷകളിലേക്കും ഭാഷാന്തരം ചെയ്യപ്പെടുകയുണ്ടായി. രാമായണകഥയെ ഉപജീവിച്ചുകൊണ്ട് എണ്ണമറ്റ കലാരൂപങ്ങളുടലെടുത്തു. കഥയിലും കവിതയിലും ചിത്രത്തിലും ശില്പത്തിലുമൊക്കെയെന്ന പോലെ നൃത്തത്തിലും രാമായണകഥയ്‍ക്കുള്ള സ്ഥാനം അദ്വിതീയമാണ്. സീതാദേവിയുടെ ജന്മസ്ഥലം നേപ്പാളിലാണ്, രാവണവധം കഴിഞ്ഞുവരുന്ന രാമന്‍ ഗംഗാനദിയിലെ വെള്ളംകൊണ്ട് രാമേശ്വരം ക്ഷേത്രത്തില്‍ അഭിക്ഷേകം നടത്തുന്നുണ്ട്. ശബരിമലയില്‍ ശ്രീരാമപാദവും ജടായു രാവണനെ എതിരിട്ട് മരണമടഞ്ഞ ജടായുമംഗലം ചടയമംഗലമെന്ന പേരിലിന്നുമുണ്ട്, ഉത്തര്‍‍പ്രദേശിലെ സരയൂനദി ഇന്നും നമുക്കു ദൃശ്യമാണ്. ലങ്കയിലേക്കുള്ള പാലം നിര്‍മ്മിച്ചതിന്റെ അവശിഷ്‍ടം നമുക്കിന്നും കാണാന്‍ കഴിയുന്നു. വയനാട്ടില്‍ ലവകുശന്‍‌മാര്‍ ജനിച്ചു വളര്‍‌ന്ന സ്ഥലം പ്രസിദ്ധമാണ്. അതുകൊണ്ടൊക്കെത്തന്നെയാണു ഭാരതീയ ഏകതയുടെ പ്രതീകമായി രാമയണത്തെക്കാണുന്നത്.
ഇതിഹാസകഥാപാത്രമായെ ശ്രീരാമനെ രാഷ്ട്രീയക്കാര്‍ അവരുടെ സ്വകാര്യനേട്ടങ്ങള്‍‍ക്കുവേണ്ടി ഉപയോഗിച്ചുതുടങ്ങിയതോടെ ശ്രീരാമനെന്നുച്ചരിക്കുന്നതു തന്നെ അല്പം പേടിയോടെയാണ്. ഭൂരിപക്ഷം വരുന്ന ആളുകളുടെ മനസ്സിലെ വികാരമാണ് ശ്രീരാമചന്ദ്രന്‍. ആ വികാരത്തെ കൂട്ടുപിടിച്ച്, ജനങ്ങളില്‍ വര്‍ഗീയത വളര്‍‍‍ത്തി പള്ളിപൊളിക്കാനും അമ്പലംകെട്ടാനും ഇറങ്ങിത്തിരിക്കുന്നവര്‍ മനസ്സറിഞ്ഞൊരിക്കലെങ്കിലും രാമായണം വായിച്ചിരുന്നെങ്കിലെന്നാശിക്കുന്നു. ധര്‍മ്മപ്രബുദ്ധനായ ഒരു ഭരണാധികാരി ഭരിക്കുന്ന രാജ്യമാണ് 'രാമരാജ്യം'. 'യഥാ രാജ: തഥാ പ്രജ:'(രാജാവെങ്ങനെയാണോ അതുപോലെത്തന്നെ പ്രജകളും) എന്നതാണു രാമരാജ്യതത്ത്വം. രാജാവ് ധര്‍മിഷ്‍ഠനും നല്ലവനുമായാല്‍ ജനങ്ങളും അങ്ങനെ ആയിമാറിക്കൊള്ളും. പ്രജകള്‍ രാജാവിന്റേയും രാജാവ് പ്രജകളുടേയും ക്ഷേമതല്പരരായിരിക്കും. വാല്മീകിയുടെ തന്നെ വാക്കുകളില്‍ 'എവിടെ കാമമോഹിതരില്ലയോ, എവിടെ വിദ്യാവിഹീനരില്ലയോ, എവിടെ ക്രൂരബുദ്ധികളില്ലയോ, എവിടെ ഈശ്വരനിന്ദകരില്ലയോ അവിടെയാണ് രാമരാജ്യം' അല്ലാതെ ആറടികുറുവടിയുടെ മിടുക്കില്‍ ആരാധനാലയങ്ങളെ തച്ചുടുച്ച്, പച്ചജീവിതങ്ങളെ ചുട്ടെരിച്ചുകെട്ടിപടുക്കേണ്ടതല്ല രാമരാജ്യം.കോടികളുടെ കോഴപ്പണത്താലുണ്ടാവേണ്ട നാണംകെട്ട രാഷ്‌ട്രീയകൂട്ടുകെട്ടുമല്ല രാമരാജ്യം. ഏതൊരു വിപരീതസാഹചര്യത്തിലും സത്യത്തിന്റേയും ധര്‍‍മ്മത്തിന്റേയും മാര്‍‍‍ഗത്തില്‍‍നിന്നു വ്യതിചലിക്കതെ മുന്നേറിയ ശ്രീരാമചന്ദ്രന്റെ ജിവിതം ഏവര്‍‍ക്കും ഒരു വഴികാട്ടിയാണ്; ആദര്‍‍ശമാണ്.
പഴയ തലമുറയില്‍ രാമായണം പാരായണം ചെയ്യുന്നത്‍ ഒഴിച്ചുകൂടാന്‍ പറ്റാത്ത സംഗതിയായിരുന്നു. വിവാഹാവസരങ്ങളിലും മരണശയ്യയ്‍ക്കു സമീപവും രാമായണം പകുത്തുവായിക്കലൊരു ചടങ്ങാണ്. പ്രത്യേക ചടങ്ങുകളില്‍ താലത്തിനോടൊപ്പം രാമയണവും വെയ്‍ക്കുന്ന പതിവുണ്ടായിരുന്നു. രാമായണത്തിലെ എല്ലാ സ്തുതികളും നിത്യജപത്തിനുള്ള നാമങ്ങളാണ്. ദേശിയോദ്‍ഗ്രഥനത്തിന്റെ കേന്ദ്രബിന്ദുവായിരുന്നു രാമായണം. രാമായണം എഴുതപ്പെടാത്തതോ, തര്‍‍ജ്ജമ ചെയ്യപ്പെടാത്തതോ ആയി ഒരൊറ്റഭാഷയും ഭാരതത്തിലില്ല. ആദ്യം പ്രൌഡഭാഷയായ സംസ്‍കൃതത്തിലൊതുങ്ങിനിന്ന രാമായണം ക്രമേണ എല്ലാ പ്രാദേശികഭാഷകളിലേക്കും ഭാഷാന്തരം ചെയ്യപ്പെടുകയുണ്ടായി. രാമായണകഥയെ ഉപജീവിച്ചുകൊണ്ട് എണ്ണമറ്റ കലാരൂപങ്ങളുടലെടുത്തു. കഥയിലും കവിതയിലും ചിത്രത്തിലും ശില്പത്തിലുമൊക്കെയെന്ന പോലെ നൃത്തത്തിലും രാമായണകഥയ്‍ക്കുള്ള സ്ഥാനം അദ്വിതീയമാണ്. സീതാദേവിയുടെ ജന്മസ്ഥലം നേപ്പാളിലാണ്, രാവണവധം കഴിഞ്ഞുവരുന്ന രാമന്‍ ഗംഗാനദിയിലെ വെള്ളംകൊണ്ട് രാമേശ്വരം ക്ഷേത്രത്തില്‍ അഭിക്ഷേകം നടത്തുന്നുണ്ട്. ശബരിമലയില്‍ ശ്രീരാമപാദവും ജടായു രാവണനെ എതിരിട്ട് മരണമടഞ്ഞ ജടായുമംഗലം ചടയമംഗലമെന്ന പേരിലിന്നുമുണ്ട്, ഉത്തര്‍‍പ്രദേശിലെ സരയൂനദി ഇന്നും നമുക്കു ദൃശ്യമാണ്. ലങ്കയിലേക്കുള്ള പാലം നിര്‍മ്മിച്ചതിന്റെ അവശിഷ്‍ടം നമുക്കിന്നും കാണാന്‍ കഴിയുന്നു. വയനാട്ടില്‍ ലവകുശന്‍‌മാര്‍ ജനിച്ചു വളര്‍‌ന്ന സ്ഥലം പ്രസിദ്ധമാണ്. അതുകൊണ്ടൊക്കെത്തന്നെയാണു ഭാരതീയ ഏകതയുടെ പ്രതീകമായി രാമയണത്തെക്കാണുന്നത്.
ഇതിഹാസകഥാപാത്രമായെ ശ്രീരാമനെ രാഷ്ട്രീയക്കാര്‍ അവരുടെ സ്വകാര്യനേട്ടങ്ങള്‍‍ക്കുവേണ്ടി ഉപയോഗിച്ചുതുടങ്ങിയതോടെ ശ്രീരാമനെന്നുച്ചരിക്കുന്നതു തന്നെ അല്പം പേടിയോടെയാണ്. ഭൂരിപക്ഷം വരുന്ന ആളുകളുടെ മനസ്സിലെ വികാരമാണ് ശ്രീരാമചന്ദ്രന്‍. ആ വികാരത്തെ കൂട്ടുപിടിച്ച്, ജനങ്ങളില്‍ വര്‍ഗീയത വളര്‍‍‍ത്തി പള്ളിപൊളിക്കാനും അമ്പലംകെട്ടാനും ഇറങ്ങിത്തിരിക്കുന്നവര്‍ മനസ്സറിഞ്ഞൊരിക്കലെങ്കിലും രാമായണം വായിച്ചിരുന്നെങ്കിലെന്നാശിക്കുന്നു. ധര്‍മ്മപ്രബുദ്ധനായ ഒരു ഭരണാധികാരി ഭരിക്കുന്ന രാജ്യമാണ് 'രാമരാജ്യം'. 'യഥാ രാജ: തഥാ പ്രജ:'(രാജാവെങ്ങനെയാണോ അതുപോലെത്തന്നെ പ്രജകളും) എന്നതാണു രാമരാജ്യതത്ത്വം. രാജാവ് ധര്‍മിഷ്‍ഠനും നല്ലവനുമായാല്‍ ജനങ്ങളും അങ്ങനെ ആയിമാറിക്കൊള്ളും. പ്രജകള്‍ രാജാവിന്റേയും രാജാവ് പ്രജകളുടേയും ക്ഷേമതല്പരരായിരിക്കും. വാല്മീകിയുടെ തന്നെ വാക്കുകളില്‍ 'എവിടെ കാമമോഹിതരില്ലയോ, എവിടെ വിദ്യാവിഹീനരില്ലയോ, എവിടെ ക്രൂരബുദ്ധികളില്ലയോ, എവിടെ ഈശ്വരനിന്ദകരില്ലയോ അവിടെയാണ് രാമരാജ്യം' അല്ലാതെ ആറടികുറുവടിയുടെ മിടുക്കില്‍ ആരാധനാലയങ്ങളെ തച്ചുടുച്ച്, പച്ചജീവിതങ്ങളെ ചുട്ടെരിച്ചുകെട്ടിപടുക്കേണ്ടതല്ല രാമരാജ്യം.കോടികളുടെ കോഴപ്പണത്താലുണ്ടാവേണ്ട നാണംകെട്ട രാഷ്‌ട്രീയകൂട്ടുകെട്ടുമല്ല രാമരാജ്യം. ഏതൊരു വിപരീതസാഹചര്യത്തിലും സത്യത്തിന്റേയും ധര്‍‍മ്മത്തിന്റേയും മാര്‍‍‍ഗത്തില്‍‍നിന്നു വ്യതിചലിക്കതെ മുന്നേറിയ ശ്രീരാമചന്ദ്രന്റെ ജിവിതം ഏവര്‍‍ക്കും ഒരു വഴികാട്ടിയാണ്; ആദര്‍‍ശമാണ്.
Subscribe to:
Posts (Atom)